Rewitalizacja nabrzeża Oławy i Fabryka Schirdewana – jedna z koncepcji na konkurs SARP

Przedmieście Oławskie jest drugim osiedlem we Wrocławiu, na którym prowadzona będzie rewitalizacja. Jej ważną częścią jest przywrócenie rzeki Oławy mieszkańcom. Rewaloryzacja zabytkowych budynków ma służyć nie tylko ich zachowaniu i odwróceniu postępującej degradacji, ale również obecnym i przyszłym mieszkańcom tego wpisanego do rejestru zabytków dawnego przedmieścia.

Te dwie nadrzędne myśli towarzyszyły autorom – Aleksandrze Zienkiewicz i Janowi Jerzmańskiemu – przy opracowywaniu koncepcji na zagospodarowanie terenu ograniczonego ulicami Żabią Ścieżką, Traugutta, Szybką i rzeką Oławą.

Omawiany obszar jest obecnie mocno zdegradowany, w minimalnym stopniu służy lokalnej społeczności, w jeszcze mniejszym – pozostałym wrocławianom.

Analiza materiałów załączonych do konkursu oraz wizja terenu doprowadziły projektantów do następujących wniosków:

→ nabrzeże Oławy nie będzie tak mocno uczęszczanym miejscem jak nabrzeża Odry (szczególnie: Bulwar Dunikowskiego i bulwar Politechniki Wrocławskiej) – znajduje się nieco na uboczu, jego skala urbanistyczna jest inna

→ opracowywany teren ma potencjał na uzupełnienie nową zabudową, która jednocześnie uzupełni zastaną tkankę urbanistyczną i nie pogorszy warunków życia obecnych mieszkańców

→ przestrzenie publiczne omawianego obszaru w największym stopniu powinny służyć pieszym

→ liczne garaże stanowią ekstensywny sposób użytkowania terenu, wykluczający korzystanie z niego większej liczbie ludzi, dlatego powinny zostać zlikwidowane.

Oś kompozycyjna i Fabryka Schirdewana

Główną ideą projektu było otwarcie zrewitalizowanej dawnej fabryki wódek (w podwórku przy ul. Traugutta 102-104), zabytku o wyjątkowej wartości dla Przedmieścia Oławskiego, na pobliski teren nadrzeczny zmieniony w bulwar, poprzez stworzenie szerokiej alei (promenady) zwieńczonej efektownym zejściem do wody. Ten ciąg umożliwi ruch pieszy z ul. Traugutta poprzez podwórko (dziedziniec) dawnej fabryki do bulwaru i nabrzeża Oławy. Jego ważność w przestrzeni podkreśla posadzka – gładkie jasne kamienne płyty – oraz fontanna.

Byłą wytwórnię wódek planuje się rozbudować (odbudowa skrzydła zachodniego, wyburzonego po powodzi z 1997 r., a także odbudowa aneksu od strony wschodniej – od podwórka kamienicy nr 106). Od północnej strony byłej fabryki planuje się wąskie skrzydło służące w poziomie przyziemia za przejście, z dodatkową przestrzenią ekspozycyjną, nad którym lokuje się lokal gastronomiczny (kawiarnia – restauracja).

W dawnej wytwórni wódek autorzy proponują stworzenie Centrum Społeczno-Kulturalnego „Fabryka Schirdewana”. Nazwa celowo nawiązuje do nazwiska przedsiębiorcy, ma być elementem budującym tożsamość mieszkańców Przedmieścia Oławskiego. Elewacjom dawnej fabryki przywraca się historyczny charakter (poprzez zamurowanie wtórnych okien, odtworzenie otworów drzwiowych i schodów zewnętrznych z balustradami). W zachowanych skrzydłach dawnej fabryki projektanci proponują adaptację pomieszczeń na:

• punkt przedszkolny (wschodnie skrzydło, parter)

• sale do warsztatów (plastycznych i innych, dla osób w różnym wieku), jogi, tańca

• niewielką bibliotekę z punktem administracyjnym (parter)

• małego kina społecznego (w pomieszczeniu bez okien na parterze, wejście z biblioteki, dodatkowe poprzez istniejący wąski korytarz w wieży zegarowej)

• magazyn i zaopatrzenie dla lokalu gastronomicznego

• atelier, pracownie rzemieślnicze i artystyczne (1. piętro)

• kuchnia lokalu gastronomicznego, z chłodnią, pomieszczeniem socjalnym, WC i windą towarową (1. piętro)

• pomieszczenia techniczne

• taras (od strony podwórka kamienicy pod n-rem 106).

W dobudowanym skrzydle fabryki i nowej części wzdłuż skrzydła północnego mieszczą się:

• przestrzeń wystawowa – galeria sztuki i rzemiosła (dla artystów i rzemieślników tworzących w pracowniach Fabryki Schirdewana; parter) z zapleczem

• hol z otwartymi schodami na piętro oraz podnośnikiem hydraulicznym (parter)

• przejście z dziedzińca na promenadę prowadzącą nad Oławę wraz z przestrzenią ekspozycyjną na murze

• sala konferencyjna z zapleczem

• komunikacja z WC

• restauracja – sala konsumpcyjna.

Fabryka Schirdewana może być zarządzana podobnie do Infopunktu Łokietka 5, z powodzeniem działającego na Nadodrzu, przez organizację pozarządową. Jednak z uwagi na dużo większą przestrzeń w dawnej wytwórni na Przedmieściu Oławskim część pomieszczeń może być wynajmowana (np. na punkt przedszkolny). Fabryka Schirdewana ma z jednej strony być miejscem dla lokalnych artystów i rzemieślników, a z drugiej aktywizować mieszkańców: poprzez udział w debatach (sala konferencyjna), uczestnictwo w warsztatach, zajęciach z jogi czy tańca, korzystanie z biblioteczki i kina społecznego.

W połowie drogi między nową częścią dawnej wytwórni wódek a rzeką ulokowany jest pawilon z zadaszeniem nad promenadą. W jednej jego części znajduje się automatyczny szalet miejski, a w drugiej lokal małej gastronomii (np. lodziarnia) z letnią wypożyczalnią kajaków (kasa). Na zwieńczeniu osi kompozycyjnej znajdzie się wieża zegarowa byłej fabryki. Wzdłuż promenady projektuje się długie siedziska, a wzrok nad wodę prowadzą magnolie posadzone w podwójnym szpalerze. Po obu stronach promenady znajdują się klomby wysadzane bylinami o różnych kolorach. Przecinają je ciągi piesze o nawierzchni żwirowej, przy których również znajdują się ławki, tym razem drewniane. Jest to część reprezentacyjna omawianego obszaru, a jednocześnie strefa relaksu wśród kwiatów i drzew, dzięki ukształtowaniu szpalerów (pod budynkiem Szybka 1a-f i od strony Żabiej Ścieżki) tworzących wyizolowaną od zgiełku miasta polanę.

Nad rzeką

Promenada schodząca amfiteatralnie nad samą wodę ma umożliwić mieszkańcom kontakt z rzeką. Można nad nią nie tylko siedzieć, ale też wypożyczyć kajak i odkrywać ją bezpośrednio. Zejście wyposażone jest w pochylnie o spadku 4%, niewymagające poręczy oraz schody, miejsca siedzące (40 cm wys. i 120 cm szer.) i stały pomost w świetle koryta rzeki (betonowa płetwa grubości 30 cm, wysunięta wspornikowo na ok. 2,5 m). Ten funkcjonalny element umieszczono nad lustrem wody (dla jej typowego poziomu, podczas wezbranej wody pomost jako płetwa nie będzie tamował nurtu), 3,6 m poniżej poziomu bulwaru.

Wzdłuż rzeki Oławy od kładki z ul. Szybkiej w stronę ul. Na Grobli do kładki na przedłużeniu ul. Żabia Ścieżka biegnie ciąg pieszy, z nawierzchnią z terra way, przepuszczalną dla wody opadowej oraz droga rowerowa pokryta asfaltem (szerokość obu elementów wyniesie 2 m). Bulwar wzdłuż tych ciągów, na wschód od zejścia do rzeki, wyposaża się kolejno w:

• wybieg dla psów, zbudowany z ramp i tuneli z rur, ogrodzony, z ławkami dla właścicieli,

• plac do ćwiczeń z drabinkami dla osób w różnym wieku,

• boisko do siatkowej piłki plażowej.

Poza terenem opracowania, na byłym lądowisku dla helikopterów, projektanci sugerują stworzenie niestandardowego placu zabaw dla dzieci, ocienionego drzewami i ogrodzonego, z piaszczystą nawierzchnią.

Na nabrzeżu Oławy zostały zachowane wszystkie drzewa. Wiele z nich stanowi gatunki charakterystyczne dla siedliska nad wodą, np. wierzby i topole. Ten półdziki charakter Oławy został potraktowany jako wartość dodana i zachowany. Na całym terenie opracowania autorzy proponują także nasadzenia nowych drzew – nawiązujących do obecnie rosnących (kasztanowców, robinii), jak i uzupełniających zastany drzewostan (magnolie, brzozy pożyteczne, lipy).

Nowe zabudowania

Na opracowywanym terenie autorzy proponują trzy nowe budynki (dwa mieszkalne i jeden z parkingiem automatycznym) oraz uzupełnienie byłej fabryki wódek o brakujące skrzydło (zachodnie) wraz z jego przedłużeniem w kierunku północno-wschodnim.

Pierwszy z budynków – plomba na rogu ul. Traugutta i Żabiej Ścieżki – wynika z wytycznych konserwatorskich oraz konieczności domknięcia narożnika. Jest to 6-kondygnacyjny tarasowiec z usługowym parterem od ul. Traugutta i częściowo Żabiej Ścieżki (pozostałą część parteru stanowi parking dla aut mieszkańców – kilka miejsc postojowych, przyjmuje się wskaźnik jedno auto na mieszkanie oraz pomieszczenie na pojemniki na odpady). Ostatnia kondygnacja mieści tak zwany klub lokatora z dużym tarasem – miejsce spotkań mieszkańców oraz pomieszczenie techniczne (wentylacja). Główna część mieszkań posiada okna od strony Żabiej Ścieżki i rzeki Oławy, z uwagi na hałas od ul. Traugutta. Obszerne tarasy na kaskadowo cofniętych kondygnacjach znajdą się od strony północno-wschodniej, a rozwiązanie tarasowca współgra z kształtem historycznych oficyn podwórek ul. Traugutta.

Druga plomba łączy budynek mieszkalno-usługowy przy ul. Szybkiej 7 z budynkiem mieszkalnym o adresie Szybka 1a-f. Domyka dzięki temu kwartał zabudowy od strony rzeki. Nowy budynek ma sześć kondygnacji, usługowe partery i parking podziemny (ze zjazdem od wnętrza kwartału). Projektuje się głębokość budynku na 12 m, cofnięty od strony rzeki parter ma 10,5 m. Kształt budynku, jak i jego nowoczesna sylwetka, pozwala na zachowanie istniejącej zieleni wysokiej nad rzeką, a także dzięki krótkiemu skrzydłu wychodzącemu wprost na bulwar, stanowi interesujący akcent urbanistyczny od strony rzeki.

Przy kładce z ul. Szybkiej, pod nowym budynkiem mieszkalnym-plombą, pozostawia się skwer z obecnie rosnącymi tam drzewami (robinie akacjowe) i uzupełnia go o nowe, o ażurowych koronach, pod którymi dobrze będzie rosnąć trawa (np. brzozy pożyteczne). Skwer wyposaża się w huśtawki, swobodnie ustawione pod drzewami. Mimo bliskości ciągów pieszego i rowerowego stanowić będzie raczej przestrzeń półpubliczną niż publiczną, z uwagi na to, że znajduje się w zagłębieniu terenu i nie posiada żadnego zejścia od strony Oławy.

Automatyczny parking z dwiema windami dla samochodów, o 7 kondygnacjach naziemnych i jednej podziemnej, znajduje się pod adresem Szybka 1. Parking ten ma rozwiązać problem parkowania, które obecnie zajmuje większość podwórek i terenu między budynkiem Szybka 1a-f a Żabią Ścieżką. Parking ma około 80 miejsc postojowych, a na jego ażurowych ścianach rosną pnącza.

Podwórka dla mieszkańców

Dzięki budowie parkingu automatycznego możliwe jest w dużej mierze usunięcie parkowania z przestrzeni podwórek kamienic od ul. Traugutta i przekształcenie ich w strefy dla mieszkańców. Przy Żabiej Ścieżce autorzy pozostawiają istniejący ogród, ale obecne ogrodzenie (siatkę) zastępują żywopłotem, oddzielającym ogród od strefy ulicy Żabiej Ścieżki. Z podwórza kamienicy nr 106 usuwane są garaże, przestrzeń przeznacza się dla mieszkańców (założenie terenu zielonego, wyposażenie w małą architekturę). Charakter tego podwórka jest półprywatny, ponieważ od ciągu pieszo-jezdnego oddziela go budynek i mur łączący go z dawną fabryką wódek. Autorzy nie proponują tu zmian, aby nie odbierać mieszkańcom ich enklawy zieleni. Zachowany ogród ma bardziej charakter półpubliczny.

Kamienica pod numerem 104 posiada małe prywatne podwórko – projektanci proponują w nim niewielki zieleniec, ławki i pnącza na ściany. Przestrzeń dziedzińca Centrum Społeczno-Kulturalnego „Fabryka Schirdewana” ma charakter zdecydowanie publiczny. Służy do obsługi budynków centrum oraz jako przejście z ul. Traugutta na promenadę (wyłączone w godzinach nocnych).

Podwórko plomby Traugutta 98-100 jako jedyne zachowało część miejsc parkingowych (9) z uwagi na swoją wielkość. Poza przestrzenią komunikacyjną jest tam duży trawnik, utwardzone ścieżki, ławki i drzewa (w części zachowane istniejące). Znajduje się na nim też wiata z pojemnikami na odpadki, z których korzystają też mieszkańcy kamienicy pod numerem 96 i jej oficyny. Podwórko to ma charakter półpubliczny (od strony ciągu pieszo-jezdnego nie ma już ogrodzenia).

Kamienica Traugutta 96 i jej oficyna mają wspólne podwórze, które z uwagi na przejazd bramowy z jezdnią łączącą się z ciągiem pieszo-jezdnym ma charakter bardziej publiczny niż sąsiadujące podwórko. Również ono zostało wyposażone w ścieżki, ławki, trawniki i drzewa, podobnie jak najmniejsze podwórko na omawianym terenie, na tyłach budynku nr 94, z którego korzysta Policja. Mimo otwartości od strony ciągu pieszo-jezdnego, ma charakter półpubliczny.

Projektowanie przyjazne dla klimatu

Podczas projektowania autorom przyświecała zasada zrównoważonego rozwoju i świadomość konieczności wprowadzenia rozwiązań odpowiadających na zmiany klimatu. Dlatego zaproponowali:

• wszędzie, gdzie to możliwe, zastosowanie powierzchni biologicznie czynnej (trawniki, łąki kwietne, zielone dachy rozchodnikowe)

• stosowanie nawierzchni przepuszczalnych i półprzepuszczalnych dla wody opadowej (nawierzchnia żwirowa, terra way)

• umiejscowienie świetlików na dachu nowej części Fabryki Schirdewana w celu zmniejszenia zapotrzebowania na prąd

• zachowanie istniejących drzew (w dużej mierze) oraz dosadzenie nowych, głównie w formie szpalerów: kasztanowce różowe wzdłuż Żabiej Ścieżki, lipy drobnolistne wzdłuż budynku Szybka 1a-f, magnolie przy promenadzie, glediczje trójcierniowe łączące szpaler pod budynkiem przy Szybkiej i przy Żabiej Ścieżce, lipy srebrzyste wzdłuż ul. Traugutta

• pnącza na budynku automatycznego parkingu (np. winobluszcz, a przy narożniku od nasłonecznionej strony – glicynia), działające chłodząco

• drewnianą okładzinę na nowej części Fabryki Schirdewana (działanie opóźniające nagrzewanie się latem i opóźniające oddawanie ciepła zimą).

Komunikacja i parkowanie

1. obsługa komunikacyjna Fabryki Schirdewana w całości odbywać się będzie z dziedzińca od strony ul. Traugutta

2. obsługa komunikacyjna istniejącego budynku Szybka 1a-f oraz plomby pomiędzy nią
   a budynkiem przy Szybkiej 7 odbywać się będzie przez ul. Szybką, istniejący ciąg pieszo-jezdny oraz wnętrze kwartału

3. obsługa komunikacyjna oficyn ul. Traugutta będzie odbywać się przez istniejący ciąg pieszo-jezdny

4. z uwagi na przepisy przeciwpożarowe istniejący ciąg pieszo-jezdny wzdłuż budynku Szybka 1a-f zostanie przedłużony pod nową plombą od strony rzeki Oławy do ulicy Szybkiej

5. ul. Szybka i Żabia Ścieżka pozostaną dwukierunkowe

6. przy Żabiej Ścieżce, równolegle do Oławy, zostaje wyznaczonych 16 miejsc postojowych,
   w szczególności dla osób odwiedzających ten teren, spoza Przedmieścia Oławskiego

7. przy ul. Traugutta pomiędzy projektowanymi drzewami wyznacza się 10 miejsc postojowych, w szczególności dla odwiedzających Przedmieście Oławskie

8. większość parkujących obecnie aut na podwórkach i w okolicy Żabiej Ścieżki zostaje przeniesiona do parkingu automatycznego pod adresem Szybka 1.

BILANS TERENU

Rodzaj powierzchni terenu	Powierzchnia (m2)
Zabudowa	5408
Drogi, dojazdy, rampy	3154,6
Ciągi piesze, ścieżki rowerowe, brukowane podwórka	2523,7
Powierzchnie sypkie chodników i podwórek, nawierzchnie piaszczyste boiska sportowego i wybiegu dla psów	2510,4
Powierzchnia biologicznie czynna: zielone dachy, trawniki, łąki kwietne, ogród, zieleń nadrzeczna	24258,6
Suma terenu w granicach z regulaminu konkursu	37856

---

Powyższy opis dotyczył Koncepcji zagospodarowania terenu ograniczonego ulicami Żabią Ścieżką, Traugutta, Szybką i rzeką Oławą z projektem rozbudowy dawnej fabryki wódek na Centrum Społeczno-Kulturalne „Fabryka Schirdewana” autorstwa Aleksandry Zienkiewicz i Jana Jerzmańskiego, złożonej w ramach konkursu urbanistyczno-architektonicznego, przeprowadzonego na zlecenie Wrocławskiej Rewitalizacji Sp. z o.o. przez Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Wrocław. Niniejsza koncepcja otrzymała wyróżnienie honorowe. Wszystkie nagrodzone prace można obejrzeć tutaj, a wszystkie złożone prace w Muzeum Architektury do dnia 13 lipca 2017 r. Wyróżnione koncepcje posłużą do stworzenia planu miejscowego (obejmującego też dawny szpital im. Marciniaka przy ul. Traugutta).