Klimatyczny strażnik peryferii: jak z rowerami w gminach Karkonoszy?
Towarzystwo Benderowskie prowadzi projekt „Klimatyczny strażnik peryferii”. Projekt otrzymał wsparcie finansowe w ramach programu PROTEUS, prowadzonego przez Transatlantic Foundation, europejskie ramię The German Marshall Fund of the United States.
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora(-ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający nie mogą ponosić za nie odpowiedzialności.
Do badania kwestii klimatycznych wybrano osiem gmin (do 20 tys.): gmina Jedlina-Zdrój, gmina Kamieniec Ząbkowicki, gmina Karpacz, gmina Malczyce, gmina Mirsk, gmina Szklarska Poręba, gmina Świeradów-Zdrój, gmina Walim.
Teraz aktywiści przyjrzeli się stanowi polityki rowerowej w badanych gminach.
Czytaj też: Budżety obywatelskie w gminach Dolnego Śląska. Partycypacja dla klimatu
Działania na rzecz rowerów
Towarzystwo Benderowskie od dawna promuje politykę rowerową również poza dużymi miastami województwa dolnośląskiego.
– Nawet jeśli rower nie jest ofertą dla wszystkich, to coraz więcej osób odkrywa, że może być głównym sposobem poruszania się do pracy lub szkoła, albo uzupełnieniem samochodu lub transportu publicznego. W dużych miastach, takich jak Wrocław, poruszanie się rowerem stało się już codziennością. Rowery to jednak możliwość zmiany transportowej również dla mniejszych miast Dolnego Śląska – mówił Jeremi Jarosz z Towarzystwa Benderowskiego.
Warto dodać, że Unia Europejska w swoich dokumentach promuje „przejście na wzorce oparte na intensywniejszym ruchu pieszym i rowerowym przyczynia się znacznie do ograniczenia negatywnych efektów zewnętrznych mobilności w miastach i transportu, przy wartości dodanej płynącej z promowania bardziej aktywnego stylu życia oraz powiązanych z nim korzyściach dla zdrowia”.
Stworzony przez działaczy w ramach poprzedniego projektu raport rekomenduje nie tylko rozwój sieci tras, ale m.in. rozwój publicznych sieci wypożyczania rowerów miejskich, także przez samorządy kilku gmin, analizę powołania Dolnośląskiego Roweru Publicznego czy rowerów publicznych w aglomeracjach, a także przyjęcie polityk rowerowych w formie dokumentów, także przez samorządy działające wspólnie, np. w ramach jednego powiatu lub jednej aglomeracji.
Rowery w Karpaczu
Jak wygląda sytuacja w badanych gminach? Karpacz wydaje się zauważać istnienie roweru. Jednakże strona „Karpacz rowerem” uwzględnia wyłącznie sportowy aspekt roweru i propozycje wycieczek rowerowych oraz adresy wypożyczalni rowerów.
Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Karpacz na lata 2021 – 2030 stwierdza, że „Karpacz, ze względu na ukształtowanie terenu, posiada mało korzystne uwarunkowania dla komunikacji rowerowej jako alternatywy dla komunikacji pieszej lub samochodowej mieszkańców.”
Mimo tego, „rozwój ścieżek rowerowych ma ważne znaczenie z punktu widzenia poprawy stanu środowiska naturalnego, jak również z uwagi na promocję turystyki i rekreacji. Piękne krajobrazy, urozmaicona rzeźba terenu i duże obszary leśne predestynuje gminę do obszaru bardzo atrakcyjnego do uprawiania sportów rowerowych oraz odbywania rekreacyjnych wycieczek rowerowych”.
– Uważamy, że powinien uwypulony być również transportowy aspekt poruszania się rowerze – podkreśla
Jednakże, jak zauważają autorzy, „W mieście nie występuje system ciągów ruchu pieszo-rowerowego obsługujących tereny zielone, tereny lasów, jak również centralną część miasta. Natężenie ruchu na ciągach komunikacji kołowej w obszarach zabudowanych umożliwia bezpieczne poruszanie się po nich rowerów”.
Nie można zgodzić się z ostatnim stwierdzeniem. Natężenie ruchu na głównej drodze (al. Karkonoska, al. Konstytucji 3 maja) nie jest małe i powinna być ona wyposażona.
Inny dokument (Plan odnowy miejscowości Karpacz na lata 2008 – 2015 – załącznik do Uchwały Nr XXVII/308/09 Rady Miejskiej w Karpaczu z dnia 29 kwietnia 2009 r.) podkreśla, że „Przez miasto Karpacz przebiegają 2 łączniki magistrali rowerowej Liczyrzepa. Wszystkie te odcinki są elementami kilkudziesięciokilometrowej sieci tras rowerowych w regionie Karkonoszy”. Szansą ma być zaś „zwiększenie ilości miejsc spacerowych (ścieżek rowerowych)”, a słabą stroną są „ścieżki rowerowe” – rozumiane jako obecny ich stan.
Strategia dla Karpacza: Układ rowerowy wymaga uzupełnienia
W strategii rozwoju Karpacza (Strategii Rozwoju Gminy Karpacz na lata 2021-2030) wskazano, że: „Jednocześnie w miejscach newralgicznych powinny powstać parkingi oraz stojaki na rowery”.
Określono również, że „Układ komunikacyjny Karpacza wymaga uzupełnienia o ścieżki rowerowe, które umożliwiałyby swobodne przemieszczanie się rowerzystów oraz osób poruszających się przy pomocy środków transportu indywidualnego, o ile pozwalają na to warunki terenowe.”
Określono również postulat wspierania „zrównoważonej mobilności, w tym zwiększenia udziału ruchu rowerowego w transporcie”.
Ma tak się stać m.in. przez „wskazanie w studiach gmin przebiegu planowanych głównych tras rowerowych województwa dolnośląskiego o przebiegu w korytarzach określonych na rysunku Planu nr 2 System ochrony zasobów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych zgodnie z Koncepcją sieci głównych tras rowerowych województwa dolnośląskiego, o planowanie i realizowanie wzdłuż dróg gminnych pozostałych tras rowerowych pozwalających na powiązanie jednostek osadniczych bezpośrednio z celami codziennych dojazdów do szkoły, pracy i usług lub przystanków i węzłów transportu zbiorowego, mogących stanowić jeden z etapów tych podróży (z zachowaniem odpowiednich rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo, adekwatnych, w szczególności do natężenia ruchu na poszczególnych odcinkach tych dróg).
Czytaj też: Transport w Trójmieście. Szybka Kolej Miejska i gdyńskie trolejbusy
W dokumencie przewidziano również „Opracowanie, zgodnie z rekomendacjami Dolnośląskiej Polityki Rowerowej, miejskich koncepcji rozwoju tras rowerowych w granicach administracyjnych miast i uwzględnienie tych tras w studiach gmin.”, a także „uzupełnienie istniejącego systemu szlaków rowerowych o ścieżki rowerowe, wydzielane w liniach rozgraniczających dróg i ulic oraz na terenach przyległych z zachowaniem parametrów technicznych określonych w przepisach odrębnych”.
W strategii jako w nowszym dokumencie widać nowe podejście. Priorytet powinna mieć droga rowerowa, łącząca planowany do uruchomienia dworzec kolejowy z centrum miasta, a dalej wzdłuż głównej ulicy Karpacza do kościoła Wang. Tym sposobem obsłużony najlepiej będzie zarówno ruch turystyczny, jak i transport lokalny, w tym zapewniony będzie dojazd.
– Za nowoczesnymi dokumentami rangi strategicznej powinna pójść również strategia wdrożenia ruchu rowerowego, dopasowana do potrzeb transportowych, nie tylko do rekreacji – podkreśla Magdalena Witkowicz konsultantka naukowa Towarzystwa Benderowskiego, doktorantka Uniwersytetu Wrocławskiego.
Czytaj też: Jakub Nowotarski: Europejski Zielony Ład w transporcie to mocne stawianie na transport publiczny
Wypożyczalnia rowerów elektrycznych
Dalszym krokiem powinno być również uruchomienie publicznej wypożyczalni rowerów elektrycznych w Karpaczu.
– Rowery elektryczne zwiększają zasięg roweru i powalają korzystać z tego środka transportu osobom o gorszej kondycji, w tym osobom starszym. To szczególnie istotne w obszarach górskich, gdzie sporo zdrowych osób może mieć realny problem z wjechaniem pod górę – podkreśla Magdalena Witkowicz.
Podobny system działa w Trójmieście (MEVO). Trójmiasto po falstarcie systemu w 2019 r. cztery lata później na nowo uruchomiło metropolitalny system rowerów Mevo. System publicznej wypożyczalni oferuje turystom 4200 pojazdów, z czego 3100 rowerów elektrycznych i 1000 klasycznych.
Podobne zresztą mogą powstać w innych miejscowościach, również jako wspólny projekt (np. dla Karkonoszy i Gór Izerskich).
Rowery w Szklarskiej Porębie
Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla miasta Szklarska Poręba na lata 2020-2026 przewiduje m.in. „nowe ścieżki rowerowe” jako przykładowy projekt zgłaszany do realizacji przez mieszkańców w latach 2020-2026, które mogą przyczynić się do rozwoju społeczno-ekonomicznego miasta oraz poprawy jakości życia. „Poszerzanie oferty tras rowerowych” zostało też określone jako szansa.
W strategii wpisano jeden związany z rowerami projekt „Ścieżka rowerowa, droga 384 na odcinku Zakręt Śmierci – Rozdroże Izerskie”. Na razie nie ma informacji o jego realizacji.
W studium zagospodarowania gminy Szklarska Poręba (Uchwała Nr XXX//344/2016 w sprawie uchwalenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Szklarskiej Poręby) zauważono: „Na terenie Szklarskiej Poręby, podobnie jak w innych miejscowościach i obszarach podgórskich i górskich, obserwuje się rozwój turystyki rowerowej. W mieście wyznaczono gęstą sieć turystycznych szlaków dla cyklistów (szerzej omówionych w rozdziale 2 części IV). Trasy te jednak na znacznych odcinkach w obrębie terenów zainwestowanych prowadzą istniejącymi ciągami komunikacji kołowej, nie przystosowanymi do ruchu rowerzystów. Wiąże się to zagrożeniem bezpieczeństwa i obniża komfort uprawiania tej formy rekreacji. Inna sytuacja jest na terenach otwartych. Tu warunki są bardzo dobre a oferta szlaków bogata i zróżnicowana”.
Czytaj też: Kolejowo-Rowerowy Okrągły Stół. Jak rozwijać sieć rowerową w zgodzie z koleją miejską?
Studium wskazuje też, że „Miasto posiada dobrze rozwiniętą sieć szlaków rowerowych, o łacziej długości ok. 280km. Szlaki te są b. atrakcyjne turystycznie, jednak na obszarze zurbanizowanym na wielu odcinkach prowadzą ulicami, co pogarsza ich atrakcyjność i bezpieczeństwo.”
Są to cenne uwagi, brakuje jednak wyciągnięcia wniosków, w tym zaplanowania wydzielonej sieci rowerowej. Potrzeba taka istnieje zwłaszcza wzdłuż ruchliwej drogi krajowej nr 3 oraz drogi wojewódzkiej w kierunku Świeradowa-Zdroju.
Cyklostrada Dolnośląska i postulaty
Od 2020 r. realizowany jest Dolnośląskiej Cyklostrady – projektu szkieletu głównych dróg rowerowych w regionie o łącznej długości ok. 1800 km. Obejmuje swoim zasięgiem cały region, łącząc się również z trasami rowerowymi po stronie czeskiej niemieckiej.
Trasy rowerowe mają przebiegać przez najatrakcyjniejsze miejsca województwa. Cyklostrada Dolnośląska będzie pełnić nie tylko funkcję rekreacyjną, ale będzie również stanowiła ważny element lokalnej sieci transportowej.
Jak zapewniali przedstawiciele UMWD, projekt stworzony został w oparciu o obiektywne kryteria, zakładające między innymi obsługę atrakcji turystycznych, połączenie z najważniejszymi ośrodkami regionu i zintegrowanie z komunikacją zbiorową. Realizacja całości oceniana jest na około 850 milionów złotych.
Główne trasy rowerowe mają spełniać standardy, które pozwolą, aby sieć była wygodna, bezpieczna i dostępna dla wszystkich rowerzystów, bez względu na wiek, sprzęt, zasobność, czy sprawność.
– Cyklostrada Dolnoślaska to dobra wizja, która powinna być finansowana ze środków unijnych na transport, a nie bioróżnorodność, zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej. Wyższy priorytet powinny mieć odcinki, które poza rekreacją i turystyką są wykorzystywane do celów komunikacyjnych, do dojazdów do węzłów. Po to, by budować alternatywę dla samochodów – podkreślał Cezary Grochowski, prezes Wrocławskiej Inicjatywy Rowerowej.
Karpacz i Szklarska Poręba nie znalazły się na Cyklostradzie Dolnośląskiej, co należy uznać za błąd.
Postulaty Strażników Klimatu
W ramach wniosków do gmin o stworzenie planów klimatycznych, które składane będą w trakcie realizacji projektu „Klimatyczny strażnik peryferii”, uwzględnimy kwestię polityki rowerowej.
Będziemy domagać się:
- stworzenia polityki rowerowej po analizie i konsultacjach społecznych
- powiązania rowerów z transportem publicznym, np. przez lokalizację tras i parkingów rowerowych
- określenia priorytetowych kierunków budowy dróg rowerowych (np. w Karpaczu na trasie z dworca kolejowego do centrum i Białego Jaru)
- powrotu do dawniej opisanych projektów, jak np. Zakręt Śmierci – Rozdroże Izerskie
- analizy stworzenia wypożyczalni rowerów elektrycznych
- aktywnego włączenia się gmin w Cyklostradę Dolnośląską i zmiany jej przebiegu, uwzględniając Karpacz i Szklarską Porębę
