Związki metropolitalne. Potrzebne dla integracji transportu publicznego
Spójny i oparty o transport publiczny system transportowy w metropoliach to jedno z głównych założeń Europejskiego Zielonego Ładu w dziedzinie transportowej.
Polskie miasta i aglomeracje m.in. Warszawa, Kraków, Trójmiasto, Łódź czy Poznań mogły już raz liczyć na powstanie własnego związku metropolitalnego. Ich tworzenie przewidywała ustawa z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych
Niestety, w kolejnej kadencji ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie śląskim uchyliła poprzednią ustawę, co uniemożliwiło. Aglomeracje straciły m.in. 5% podatku PIT, przewidzianego dla metropolii.
Czytaj też: Miłosz Cichuta: Organizujmy transport publiczny na peryferiach
Metropolia na Górnym Śląsku i w Zagłębiu
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM), utworzona w 2017 roku, powołała Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM) z siedzibą w Katowicach, aby zarządzać komunikacją publiczną na swoim obszarze.
Skala działalności ZTM jest imponująca: codziennie na ulice wyjeżdża ponad 1700 pojazdów (autobusów, tramwajów i trolejbusów), obsługujących około 7000 przystanków w regionie. Pojazdy te rocznie pokonują ponad 100 milionów kilometrów, co czyni ZTM jednym z największych organizatorów transportu miejskiego w Polsce.
Od momentu utworzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM) oraz Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM) w Katowicach, jakość transportu zbiorowego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim uległa znaczącej poprawie. Utworzono specjalne linie metropolitalne, które ułatwiły przemieszczanie się między miastami regionu, zwiększając ich dostępność.
Wprowadzono zintegrowany system biletowy, który połączył trzy wcześniej istniejące systemy oraz uwzględnił Koleje Śląskie, umożliwiając pasażerom wygodniejsze podróżowanie na jednym bilecie. Dodatkowo wdrożono nowoczesny System Informacji Wizualnej, który usprawnia korzystanie z transportu publicznego, poprawiając dostępność informacji dla pasażerów.
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM) podjęła działania w kierunku integracji taryfowej z koleją. Od 1 marca 2024 roku bilety miesięczne będą w pełni zintegrowane z usługami Kolei Śląskich oraz Polregio, co umożliwi pasażerom korzystanie z transportu kolejowego na tych samych zasadach, co transport miejski.
Dodatkowo metropolia dofinansowała uruchomienie nowych połączeń kolejowych między miastami, co ma na celu zwiększenie dostępności transportu publicznego i poprawę komunikacji w regionie.
Koncepcja Kolei Metropolitalnej w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii została opracowana w latach 2018-2019. W ramach tej inicjatywy aktualnie trwa prace nad Wstępnym Studium Wykonalności Kolei Metropolitalnej.
Celem tego dokumentu jest ocena wykonalności zaproponowanych rozwiązań z koncepcji, określenie, które z nich można zrealizować oraz w jakim zakresie. Studium ma dostarczyć szczegółowych informacji, które będą niezbędne do podjęcia dalszych decyzji dotyczących budowy i rozwoju kolei metropolitalnej. Przewiduje się, że dokument będzie gotowy w 2024 roku, co pozwoli na dalsze kroki w kierunku wdrożenia Kolei Metropolitalnej w regionie.
Metropolia działa też na niwie rowerowej. 1 sierpnia 2024 r. system Metrorower został rozszerzony z 8 na 31 gmin Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Do dyspozycji mieszkańców jest 7 tys. rowerów i 924 stacji, a zatem jest aż trzecim największym systemem wypożyczalni rowerowych w skali Europy.
Czytaj też: Jakub Nowotarski: Europejski Zielony Ład w transporcie to mocne stawianie na transport publiczny
Metropolia dla Trójmiasta i Wrocławia
W Sejmie ubiegłej kadencji powstał projekt ustawy o wrocławskim związku metropolitalnym (druk nr 2252), jednak nie był procedowany dalej z uwagi na zasadę dyskontynuacji prac parlamentu kolejnej kadencji.
Kluczowym zadaniem związku byłby transport publiczny.
– Projekt spowoduje bardziej racjonalne i efektywne zarządzanie pewnymi zadaniami i usługami publicznymi, które swoim charakterem wykraczają poza granice administracyjne gmin. Takim zadaniem jest niewątpliwie transport publiczny, który powinien być zarządzany przez jeden podmiot na terenie Metropolii Wrocław. Zwiększy to efektywność w zarządzaniu transportem, ułatwi wprowadzenie jednego biletu komunikacyjnego, pozwoli w lepszym stopniu dostosować go do potrzeb mieszkańców. Powstanie związku niewątpliwie ułatwiłoby dalszą rozbudowę kolei metropolitalnej oraz jej integrację z gminnym transportem publicznym. Związek będąc zarządcą gminnego transportu publicznego na terenie Metropolii byłby kluczowym partnerem dla rozwoju kolei dolnośląskich – przekonywali twórcy ustawy.
Również Trójmiasto walczyło o związek metropolitalny - Najistotniejsze jest to, abyśmy ustawą metropolitalną podnieśli jakość komunikacji miejskiej, częstotliwość połączeń, aby była ona realną alternatywą dla samochodów - mówił Piotr Borawski, wiceprezydent Gdańska.
- Na poniedziałkowej konferencji samorządu województwa dr hab. Michał Wolański, autor ewaluacji funkcjonowania Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, przekonywał, że celem dodatkowych dochodów z budżetu państwa dla metropolii nie ma być zmiana źródła finansowania połączeń istniejących, tylko wdrożenie nowych i zakup nowego taboru. Takie samo stanowisko słyszałem wielokrotnie podczas spotkań roboczych w MSWiA - dodawał Michał Glaser, prezes Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot.
Jak zakładają twórcy, od roku od powołania metropolii związek ma obowiązek zintegrować transport publiczny na całym swoim terenie. Oznacza to powołanie jednego organizatora transportu - Zarządu Transportu Metropolitalnego, wzorem Katowic.
Czytaj też: Powodziowe zmiany w transporcie publicznym. Jak kursują autobusy i pociągi na Dolnym Śląsku i we Wrocławiu?
Związek transportowy dla całego regionu?
Towarzystwo Benderowskie w 2023 r. zaproponowało stworzenie wojewódzkiego związku transportowego dla Dolnego Śląska który miał zgodnie z założeniami aktywistów obejmować całość transportu publicznego o charakterze regionalnym: autobusy miejskie, podmiejskie i regionalne, tramwaje we Wrocławiu oraz pociągi regionalne i aglomeracyjne.
Podobny związek istnieje w Niemczech, dla Berlina i Brandenburgii, a także w austriackich krajach związkowych.
Jeremi Jarosz, Towarzystwo Benderowskie: – Na Dolnym Śląsku potrzebny jest spójny, czytelny dla pasażera, jednolity system transportu publicznego, docierający do wszystkich miejsc. Obecnie istnieje co prawda szereg linii autobusowych i kolejowych, ale mnogość przewoźników, o niekompatybilnych rozkładach jazdy, często niedostępnych w internecie, o rozmaitych systemach biletowych, nie zachęca do wyboru transportu publicznego.
Jest to projekt równoległy, który nie przekreśla związku metropolitalnego.
– Zdecydowanie popieramy ten projekt. Brakuje bowiem struktury, która zorganizowałaby transport podmiejski w skali stale rosnącej aglomeracji wrocławskiej. Dodatkową korzyścią byłyby przychody w postaci 5 procent podatku PIT – podkreślał Jarosz.
Działacze uważają, że zamiast tworzyć nowy, odrębny system biletowy, związek metropolitalny powinien stać się częścią stworzonego zintegrowanego systemu biletowego obejmującego cały Dolny Śląsk. Taka integracja miałaby na celu ułatwienie pasażerom korzystania z komunikacji publicznej, eliminując potrzebę zakupu różnych biletów na przejazdy w regionie.
Czytaj też: Klimatyczny strażnik peryferii: jak z rowerami w gminach Karkonoszy?
Związki powiatowo-gminne dla lokalnego transportu
Według radnego i aktywisty Jakuba Janasa, zanim powstanie metropolia można też pokusić się o powołanie związku powiatowo-gminnego.
- Brakuje ustawy metropolitalnej dla Wrocławia. Zanim ona powstanie to być też związek powiatowo-gminny, istotne jest, aby włodarze miast i gmin w aglomeracji wrocławskiej się dogadali. Żeby honorować bilety MPK w KD i Polregio nie było potrzeby zakładania żadnych związków. A zatem zakładam, że w ostatecznej sytuacji kolej miejską też dałoby się uruchomić bez związku, a potem związek metropolitalny kontynuowałby działalność - mówi Janas.
Podobny związek wywalczyło Towarzystwo Benderowskie w 2022 r. Organizacja zwróciła się do starostw powiatowych w Dzierżoniowie i Strzelinie z wnioskiem o utworzenie i zwiększenie przewozów autobusowych na terenie powiatów dzierżoniowskiego i strzelińskiego.
W 2023 roku przekształcono obecnej usługi międzygminnego transportu miejskiego w system powiatowo-gminny. Celem utworzenia Związku Powiatowo-Gminnego „Sowiogórskie Autobusy” była wspólna organizacja publicznego transportu zbiorowego na obszarze powiatu i gmin tworzących związek.
Projekt „Na straży Europejskiego Zielonego Ładu w transporcie” współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Projektu „Building Bridges – Civic Capital in Local Communities”, realizowanego ze środków programu CERV finansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu „Obywatele, Równość, Prawa i Wartości” na lata 2021 – 2027.
Sfinansowane ze środków UE. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
Projekt realizuje Towarzystwo Benderowskie w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Akcja Miasto i Wrocławskim Forum Miejskim. Treść dostępna na licencji CC-BY-NC-SA 4.0.
