Złóż wniosek z numerem 241. Dla lepszego transportu, dla lepszego samorządu

Projekt „Prawo do petycji – prawo do transportu publicznego!” Grant realizowany ze środków Unii Europejskiej w ramach projektu Splot Wartości

Dostępne na warunkach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 (CC-BY-NC 4.o)

Jednym z polskich odpowiedników petycji do Parlamentu Europejskiego, obecnego w Karcie Praw Podstawowych, jest prawo do składania wniosków, które jest częścią konstytucyjnego prawa do petycji.

Artykuł dotyczy wniosków, o których mowa w art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego. Słowo „wniosek” używane jest również na wiele innych pism, w tym w postępowaniu cywilnym i sądowoadministracyjnym.

Kiedy złożyć wniosek? Mówiąc najprostszym językiem: kiedy chcemy coś zmienić, coś uzyskać od urzędu lub władz, coś wybudować, coś otrzymać – dla siebie, dla rodziny, dla miasta, zarówno w interesie publicznym jak i prywatnym.

Czytaj też: Klimatyczny strażnik lepszych przepisów. Mniej biurokracji dla organizacji ekologicznych

Dlaczego składać wnioski?

Składanie wniosków może stanowić skuteczny sposób oddziaływania na rzeczywistość. Obywatele często mają uzasadnione oczekiwania wobec władz, ale czasem ograniczają się do składania internetowych petycji, które mogą, lecz nie muszą trafić do właściwych osób.

Prawo do odpowiedzi na złożone wnioski jest zagwarantowane przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Wykorzystanie formalnych środków  nakłada na organy publiczne obowiązek reakcji i sprawia, że zgłoszony postulat musi zostać rozpatrzony. Co ważne, samo złożenie takiego wniosku jest bardzo łatwe.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, artykuł 63: Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa. 

Jednym z podstawowych praw obywatelskich jest możliwość domagania się od władz zajęcia stanowiska wobec zgłaszanych problemów i potrzeb społecznych. Choć władze nie muszą zgodzić się z postulatem, mają obowiązek ustosunkowania się do niego.

Kodeks postępowania administracyjnego, artykuł 241: Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Wniosek może złożyć każdy człowiek, w tym obcokrajowiec i niepełnoletni, ale także osoba prawna (stowarzyszenie, spółka, fundacja).

Czasem trudno w praktyce odróżnić petycje i wnioski (tylko skarga ma zupełnie inny charakter:), dlatego obywatele mają prawo sami wybrać, jakie pismo złożą. To w końcu ich prawo konstytucyjne.

Czytaj też: Sołectwa, osiedla i dzielnice czyli jednostki pomocnicze gminy

Do kogo można złożyć wniosek?

• Organy samorządu terytorialnego: jak wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, rada miejska, rada gminy, sejmik województwa, a także samorządowe jednostki organizacyjne, zarówno te posiadające, jak i nieposiadające osobowości prawnej, np. szkoły publiczne, zarządy dróg, zarządy zieleni miejskiej, instytucje kultury.=
• Organy państwowe, w tym Sejm, Senat, Prezydent, Rzecznik Praw Obywatelskich, Najwyższa Izba Kontroli, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Krajowa Rada Sądownictwa, samorządowe kolegia odwoławcze czy regionalne izby obrachunkowe. =
• Centralne organy administracji rządowej, jak kancelaria premiera, ministerstwa, centralne urzędy, komendanci służb państwowych (np. policji, straży granicznej, straży pożarnej) oraz główni inspektorzy (np. inspekcji handlowej, inspekcji sanitarnej, itd.)
• Organy administracji rządowej terenowej zespolonej i niezespolonej, takie jak wojewodowie, kuratorzy oświaty, komendanci policji, inspektorzy sanitarni, inspektorzy ochrony środowiska, naczelnicy urzędów skarbowych, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska
• Państwowe osoby prawne, wykonujące określone zadania publiczne, jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, uczelnie publiczne, Narodowy Bank Polski – są to instytucje odpowiedzialne za różnorodne usługi i świadczenia publiczne.
• Spółki z większościowym udziałem Skarbu Państwa i samorządu, które wykonują zadania publiczne, np. PKP Polskie Linie Kolejowe, Poczta Polska, Centralny Port Komunikacyjny
• Prokuratura i sądy, przy czym należy odróżnić działalność administracyjną sądów, za którą odpowiadają prezesi, od działalności orzeczniczej,
• Organizacje i instytucje społeczne w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej, w tym wykonujące zadania publiczne na podstawie umów.

Nieznajomość właściwego organu nie może obciążać wnioskodawcy. Zgodnie z przepisami jeśli organ, który otrzymał wniosek, nie jest właściwy do jego rozpatrzenia, obowiązany jest w ciągu siedmiu dni przekazać go właściwemu organowi.

Czytaj też: Kiedy trzeba przeprowadzać konsultacje społeczne i jak powinny wyglądać?

Czego może dotyczyć wniosek?

Przykłady postulatów, które obywatele mogą zgłaszać, obejmują szeroki zakres spraw. Można domagać się między innymi:

• zmian w transporcie publicznym lub reorganizacji ruchu drogowego,
• przyspieszenia rozpatrywania określonych spraw administracyjnych,
• modyfikacji działalności instytucji publicznych, np. dostosowania godzin pracy czy wprowadzenia cyfrowych wersji usług,
• publikacji konkretnych informacji w Biuletynie Informacji Publicznej,
• wdrożenia zapisów prawa lub założeń strategii, które nie są w pełni realizowane, regulacji cen biletów komunikacyjnych czy opłat za wstęp do obiektów publicznych, np. muzeów czy basenów,
• reorganizacji instytucji, w tym powołania nowych lub likwidacji istniejących, np. urzędów czy biur rzecznika ds. określonych spraw,
• uznania zasług lub nałożenia dyscyplinarnych kar na pracowników administracji publicznej,
• działań kontrolnych lub nadzorczych w określonych instytucjach,
• zmiany przepisów lub ich stosowania, by lepiej odpowiadały na potrzeby obywateli,
• porządkowania terenu lub montażu i naprawy infrastruktury, jak ławki czy latarnie,
• opracowania lub aktualizacji strategii czy programów działania w różnych obszarach,
• lokalnych inwestycji – od gminnych po krajowe – takich jak remonty dróg, chodników czy parków; można również zgłaszać wnioski o rezygnację z kontrowersyjnych inwestycji.

Wniosek nie może dotyczyć uzyskania informacji o określonej sprawie – tutaj właściwy jest dostęp do informacji publicznej.

Czytaj też: Koła gospodyń wiejskich. Potrzebne organizacje, problematyczna forma prawna

Jak składać wnioski?

Wniosek można złożyć pisemnie, e-PUAP-em (polecamy, z uwagi na automatyczne potwierdzenie nadania) albo mailem. W tym ostatnim przypadku mamy prawo żądać potwierdzenia otrzymania. Wniosek musi być opatrzony imieniem, nazwiskiem i adresem wnioskodawcy.

Nie trzeba się powoływać na podstawę prawną, jednakże zalecamy powołanie się na artykuł 63 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz artykuł 241 Kodeksu postępowania administracyjnego, by organ nie zakwalifikował pisma w inny sposób.

Wniosek nie musi mieć uzasadnienia, powinien jednoznacznie określać, co jest jego przedmiotem. Trzeba zatem napisać, czego konkretnie się domagamy. Oczywiście wszelkie istotne argumenty na rzecz wniosku warto uwzględnić w piśmie, bo wtedy łatwiej o jego uwzględnienie.

Co po złożeniu wniosku?

Jeśli adresat uważa, że właściwy jest ktoś inny, powinien w ciągu 7 dni przekazać wniosek. Urząd może także wezwać do wyjaśnienia lub uzupełnienia wniosku, gdy nie będzie mógł ustalić jego przedmiotu.

Adresat ma miesiąc na rozpatrzenie i odpowiedź. W razie niemożności załatwienia wniosku trzeba zawiadomić wnioskodawcę o podjętych czynnościach oraz o przewidywanym terminie załatwienia. W przypadku nieprzestrzegania terminu mamy prawo złożenia skargi (o skargach będzie osobny artykuł).

Zawiadomienie o sposobie załatwienia wniosku powinno zawierać: oznaczenie organu, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego.  Zawiadomienie o odmownym załatwieniu wniosku powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne.

Gdzie iść na skargę?

Jeśli nie rozpatrzono naszej skargi w terminie miesiąca, możemy wnieść ponaglenie nieformalne (do tego samego organu) albo skargę. Również wnioskodawcy niezadowolonemu ze sposobu załatwienia wniosku służy prawo wniesienia skargi. Skargom poświęcony jest osobny artykuł w czasopiśmie Hipermiasto.

Jeśli uważamy, że dany organ samorządowy np. wójt albo rada gminy nieprawidłowo rozpatruje wnioski, możemy zgłosić wojewodzie wniosek o kontrolę. Wojewoda bowiem sprawuje ogólną kontrolę nad rozpoznawaniem skarg.

Czytaj też: Czy dokumenty i strategie Unii Europejskiej dają nam prawo do transportu publicznego? [ANALIZA]