Jak tworzyć Wrocław? – strategia ruchów miejskich dla miasta

28 kwietnia 2016 był dla redakcji Hipermiasta dniem szczególnym. Tego dnia oficjalnie zakończył się projekt „Przestrzeń Wrocławia”, a zamknęła go minikonferencja, na której można było po raz pierwszy zetknąć się z materialnymi efektami naszej pracy.

– Przestrzeń Wrocławia to projekt realizowany przez Towarzystwo Benderowskie i Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia, finansowany ze środków państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach programu Fundacji Batorego „Obywatele dla Demokracji” – jak tłumaczyła prezes TB i kierownik projektu, Aleksandra Zienkiewicz.

– W ramach projektu realizowaliśmy głównie zadania merytorycznej oceny dokumentów miejskich, wysyłaliśmy poprawki, wnioski i uwagi, komentowaliśmy złe decyzje. Ale była też ta profesjonalna płaszczyzna, gdzie chcieliśmy pokazać, że poza krytyką umiemy też proponować rozwiązania. –  mówiła, wskazując na owoc tej pracy: oddolną strategię dla Wrocławia autorstwa ruchów miejskich pod tytułem „Jak tworzyć Wrocław?”.

JAKIE POŁUDNIE?

Minikonferencja opierała się na prezentacji publikacji, przekazaniu na ręce gości pierwszych drukowanych egzemplarzy i kilku mini prelekcji, na temat obszaru, na którym skupiła się cała czwarta część publikacji, tj. okolicach Powstańców Śląskich, nazywanych tutaj Śródmieściem Południowym.

Wstęp do rozważań i kontekst nakreślił prezes Towarzystwa Upiększania Miasta Wrocławia, Przemysław Filar. O tożsamości przestrzennej – czyli uwarunkowaniom historycznym Śródmieścia Południowego opowiadał architekt i analityk z BLOKBLOG Tomasz Bojęć, który był też jednym z konsultantów zewnętrznych w projekcie. O mobilności i planach transportowych na tym obszarze opowiedział Piotr Szymański, informatyk zajmujący się badaniami danych miejskich.

Na koniec wystąpił Jan Jerzmański – architekt, który wraz z Aleksandrą Zienkiewicz, Przemysławem Filarem i Piotrem Szymańskim przygotował wizję urbanistyczno-architektoniczną dla wspomnianego obszaru.

WYSOKO, ALE GĘSTO

Pierwsze dwie wypowiedzi miały charakter mocno analityczny. Filar mówił głównie o tym, jak plany z 1957 roku do dziś hamują możliwości rozwoju ze względu na umieszczoną w Studium ŚTP – czyli Śródmiejską Trasę Południową, miejską „autostradę”, która teoretycznie mając wyciągać ruch z centrum miasta, wprowadzałaby go tam. Mówił też o tym, jak przeskalowane bywają inwestycje na tym terenie, wskazując nie tylko na znamienne Sky Tower, ale też plan dla tzw. Centrum Południowego.

Wypowiedź Bojęcia dotyczyła natomiast krzyżujących się porządków przestrzennych, jakie ukształtowały obszar: pierwszy przed wojną, który do dziś odczuwalny jest w układzie ulic; drugi po wojnie, który mocno odbił się na wizerunku przestrzeni odbierając jej śródmiejski charakter; trzeci po transformacji, który w sposób chaotyczny zaczął uzupełniać zabudowę (paradoksalnie) dopełniając wizerunek chaosu.

Obaj jednak dążyli do tej samej konstatacji – że przestrzeń Południa wymaga uporządkowania, interwencji, zaplanowania na nowo. Że powinien być to obszar wielkomiejski, ale śródmiejski. I że najwyższa pora wziąć za niego odpowiedzialność.

WIĘCEJ TOROWISK

Wypowiedzi Szymańskiego poza wymiarem badawczym przejawiały już cechy projektowe. Jak przystało na obserwatora danych, przedstawił, w jaki sposób kształtuje się udział ruchu pieszego, rowerowego, transportem publicznym i indywidualnymi środkami transportu w miejscu, które wskazać można jako częściowo referencyjne dla Wrocławia – w Berlinie. Dane wyraźnie wskazywały, że obszary znajdujące się w ścisłym centrum miasta, czyli uznawane za śródmiejskie, mają i mieć powinny zdecydowaną przewagę ruchu pieszego, czy ewentualnie rowerowego, nad komunikacją indywidualną.

Aby ten efekt uzyskać należy po pierwsze zadbać o to, by przekroje ulic były przyjazne w użytkowaniu pieszym, po drugie – stworzyć odpowiednią infrastrukturę rowerową (w tym dużą liczbę stacji roweru miejskiego), po trzecie natomiast – podnieść jakość komunikacji publicznej. Musi być bowiem na tyle dobra i wydajna, by zachęcać do tego, żeby to właśnie w taki sposób dojeżdżać do centrum miasta. Nie może być socjalnym substytutem dla tych, których nie stać na własny samochód.

– Dlatego też Śródmieście Południowe powinno zostać wyraźnie uzupełnione nowymi torowiskami, tworząc dwie silne osie: wschód-zachód i nieco bardziej wygiętą oś północ-południe – wskazywał Szymański. – Prezentowane rozwiązania są tylko częścią całej strategii dla miasta, która musi obejmować zarówno rozwój sieci tramwajowych i roweru miejskiego, jak i stworzenie kolei aglomeracyjnej, która w największym stopniu przysłuży się zmniejszeniu podróży indywidualnych spoza Wrocławia. Również w projekcie Śródmieścia Południowego przewidzieliśmy stacje kolejowe.

POWRÓT DO XIX WIEKU

Ostatnia wypowiedź, architekta Jana Jerzmańskiego, miała już charakter ściśle projektowy. Na kolejnych slajdach i rozwieszonej planszy przedstawiał on kolejne fragmenty obszaru, które wraz z zespołem zdecydowali się w określony sposób dogęścić. Najważniejsze z nich, to ich własna, nieco mniej intensywna zabudowa Centrum Południowego, likwidacja pawilonów usługowych przy galeriowcu, nazywanym potocznie Titanikiem i zastąpienie ich budynkiem odtwarzającym dawną pierzeję kamienic, czy „powielenie” Thespiana wzdłuż Powstańców w kierunku Sky Tower.

Najbardziej jednak wyraźną i konsekwentną cechą, była próba przywrócenia przedwojennej linii zabudowy tam, gdzie tylko zaistniała taka możliwość. Dotyczy to w równym stopniu ulic znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie Powstańców Śląskich, jak Kruczej – jak i tych, które znajdują się już przy stadionie wojskowym, nawet dookoła Rodzinnych Ogrodów Działkowych. Jednak bez ich likwidacji, a przekształceniu w bardziej wspólne i parkowe miejsce publiczne. Podobnie jak stadion, który też miałby na powrót stać się przestrzenią wspólnoty.

CZCZE NADZIEJE?

To właśnie ta część konferencji, w trakcie której zaprezentowana została koncepcja urbanistyczno-architektoniczna, wywołała najwięcej pytań. Choćby o wspomniane działki, do których ludzie są przywiązani. Ale też, o całkowitą rezygnację z ŚTP – która z planowanych zabudowań wynikała. W zadawanych pytaniach nie było jednak pretensji, czy nawet niezadowolenia. Przeciwnie – projekt cieszył się dużą aprobatą osób, których gościliśmy wczoraj na Łokietka 5.

Naturalnie, pojawiła się też krytyka – jednak bardzo konstruktywna i merytoryczna. Wskazano, że planowane przez zespół projektowy inwestycje stoją niekiedy w sprzeczności z planami prywatnych inwestorów, którzy na niektóre działki nie dość, że mają pomysł, to niejednokrotnie procedują już w urzędach pozwolenia na budowę. Pytali też, jakie są dalsze plany co do projektu – co spotkało się ze szczęśliwym zbiegiem okoliczności. Na spotkaniu był bowiem jeden z wrocławskich radnych, pracujący w komisji rozwoju przestrzennego i architektury, który obiecał zgłosić pomysł, by projekt przedstawić na jednym ze spotkań komisji. Jest więc szansa, że plan dla Śródmieścia Południowego nie pozostanie tylko aktywistycznym science-fiction.

Autorem tekstu jest Tomasz Bojęć z think tanku BLOKBLOG.

Poniżej znajdują się pokazane na seminarium 28 kwietnia 2016 prezentacje:

Projekt „Przestrzeń Wrocławia” realizowany jest w ramach programu Fundacji Batorego „Obywatele dla Demokracji” ze środków państw EOG.

***
Wizualizacje i plansza projektowa z mapą: arch. Jan Jerzmański

Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.