Dostęp do informacji publicznej. O co pytać i jak składać wniosek?
Fot. Rada Miejska Wrocławia, Prezydent Wrocławia / Hipermiasto / CC-BY-NC-SA 4.0.
W ramach działu prawnego czasopisma Hipermiasto, prowadzonego przez Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej w ramach Mikrograntu (Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny) odpowiadamy na pojawiające się pytania dotyczące informacji publicznej.
Uważamy informację publiczną za jedno z ważniejszych obywatelskich uprawnień, służących kontroli władzy.
Na podstawie najnowszego orzecznictwa odpowiadamy na pojawiające się pytania, dotyczące dostępu do informacji publicznej.
Czytaj też: Co można w trakcie ciszy wyborczej i ciszy referendalnej? Doradzamy
Czy urząd może odpowiedzieć tylko ogólnie, nie odnosząc się do pytań?
Oczywiście nie. Każde pytanie powinno się zakończyć odpowiedzią i urząd powinien się do niego odnieść. Inaczej organ znajduje się w bezczynności, a nawet urzędnik może popełniać przestępstwo.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2024 r., III OSK 2442/22 Sam fakt udzielenia jakiejkolwiek odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji publicznej nie przesądza jeszcze o braku bezczynności organu. Właściwa realizacja wniosku o dostęp do informacji publicznej wymaga bowiem precyzyjnego udzielenia informacji na temat kwestii w nim zawartych.
Czy urząd może zasłaniać się brakiem posiadanej informacji?
Tylko pod warunkiem, że w przekonujący sposób wyjaśni, że nie posiada informacji, co do której powinien ją mieć na podstawie przepisów.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2024 r., III OSK 2442/22 Adresat wniosku musi więc wprost i w jednoznaczny sposób wypowiedzieć się, że nie posiada żadnej z wnioskowanych informacji, zaś przedstawione informacje winny być na takim poziomie szczegółowości, który pozwoli sądowi dokonać oceny, czy prawdopodobne jest, że podmiot zobowiązany rzeczywiście nie posiada żądanej informacji publicznej, mimo że powinien taką informację posiadać.
Czy studium wykonalności jest informacją publiczną?
Tak, to jest informacja publiczna, jeśli dotyczy inwestycji publicznych, finansowanych z majątku publicznego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 grudnia 2023 r., III OSK 3186/21 W zakresie informacji publicznej mieszczą się informacje objęte dokumentem, jakim jest studium wykonalności inwestycji, a także sam ten dokument.
Wyrok dotyczył budowy linii elektroenergetycznej, ale to samo dotyczy dróg, linii kolejowych, mostów, szkół itd.
Czytaj też: Mandaty i wykroczenia. Czym są, jak się odwoływać? Poradnik Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej
Czy informacją publiczną jest dokumentacja procesu budowlanego?
Tak, to również informacja publiczna, o ile dotyczy organów dysponujących majątkiem publicznym. Można o nią wnioskować do organów
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 października 2023 r., IV SAB/Wr 179/23 Dokumentacja procesu budowlanego jest również informacją o działalności organów nadzoru budowlanego, w zakresie w jakim wykonują one zadania władzy publicznej. Możliwie szeroka dostępność do danych i dokumentów przechowywanych w instytucjach publicznych jest traktowana jako jedna z istotnych gwarancji transparentności funkcjonowania instytucji publicznych.
Wyrok ten dotyczył udostępnienia dziennika budowy dotyczącego Centrum Zarządzania i Reagowania Kryzysowego w Leśnej.
Czy dany dokument musi być wytworzony przez adresata wniosku?
Nie, gdyż ustawa wyraźnie stanowi, że podmiot musi być jedynie w posiadaniu informacja. Oznacza to, że każdy organ w posiadaniu informacji powinien ją udostępnić, o ile tylko ma do niej dostęp.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 marca 2023 r., III OSK 7520/21 Żądanie udostępnienia od starosty posiadanej przez niego decyzji lokalizacyjnej, której autorem nie jest starosta, ale która jest mu niezbędna przy realizacji przewidzianych prawem zadań, dotyczy informacji publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Czy możemy domagać się publikacji odpowiedzi na wniosek w Biuletynie Informacji Publicznej?
Niestety nie. Natomiast możemy domagać się takiej publikacji w drodze wniosku (art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego), przy czym możliwa jest tu odpowiedź odmowna. Każdy adresat ma też prawo takiej publikacji z własnej inicjatywy.
Czy można domagać się udostępnienia wynagrodzeń nauczycieli?
Tak, nauczyciele bez wątpienia pełnią funkcję publiczną, a zatem wynagrodzenia są jawne. Dotyczy to również m.in. urzędników służby cywilnej, sędziów, prokuratorów, pracowników samorządowych, policjantów, strażników miejskich, itd.
Czytaj też: Organy w fundacji. Jak poradzić sobie z prawnymi zawiłościami?
Czy można złożyć wniosek mailem?
Tak, jest to dopuszczalne. Przy czym gdy zajdzie konieczność wydania decyzji administracyjnej (odmowa dostępu z uwagi np. na prywatność lub tajemnicę przedsiębiorcy), niezbędna będzie forma pisemna. Wtedy wniosek można złożyć np. przez e-PUAP z podpisem zaufanym. Jeśli przewidujemy możliwość wydania decyzji, lepiej od razu złożyć w ten sposób. Jeśli adresat nie posiada e-PUAP można wysłać mailem PDF podpisany podpisem zaufanym i poprosić o potwierdzenie.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 grudnia 2022 r., II SAB/Bk 109/22 W sytuacji, gdy wniosek o udzielenie informacji publicznej został skierowany na oficjalny adres e-mail organu, ryzyko nieodebrania czy też nieodczytania przez organ wysłanego do niego przy użyciu poczty elektronicznej wniosku, obciąża ten organ, a nie wnioskującego. Jeżeli wiadomość została prawidłowo nadana na oficjalny adres poczty elektronicznej organu, oznacza to, że dotarła ona do adresata
Czy protokoły zeznań świadków stanowią informację publiczną?
Tak, choć oczywiście mogą być zanonimizowane.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 marca 2023 r., III OSK 7284/21 Protokoły zeznań świadków w postępowaniu karnym stanowią informację publiczną, mimo że tego rodzaju dokumenty nie zostały bezpośrednio wymienione w art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Tego rodzaju dokumenty są bowiem wytworzone w toku sformalizowanego postępowania prowadzonego w imieniu Państwa przez uprawnione podmioty publiczne.
Czy anonimizacji podlegają imiona i nazwiska osób zawierających umowę z gminą?
Nie, tych danych się nie anonimizuje i to nawet gdyby te osoby nie pełniły funkcji publicznych.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2023 r., III OSK 2399/21 Ujawnieniu podlegają dane stron zawieranych umów cywilnoprawnych, na podstawie których osoby je zawierające otrzymają wynagrodzenie ze środków publicznych lub będą realizować zadania publiczne.
Czytaj też: Badanie barier prawnych dla organizacji pozarządowych
Czy wpisy na Facebooku stanowią informację publiczną?
Sądy zauważyły zmieniającą się rzeczywistość i uznały, że tak:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 9 lutego 2023 r., II SAB/Ol 210/22 Niezależnie od tego, w jaki sposób portal społecznościowy Facebook jest prowadzony, to nie ulega wątpliwości, że na profilu prowadzonym przez podmioty publiczne znajdują się informacje o charakterze publicznym. Ponadto witryna taka stanowi niejako forum, na którym umieszczane są komentarze i opinie osób zainteresowanych dotyczące spraw publicznych.
Warto jednak pamiętać, że przez media społecznościowe nadal nie możemy składać wniosków o dostęp do informacji, inaczej niż przez maila.
Można występować również o to, kto zamieścił dany wpis:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 12 października 2022 r., II SAB/Łd 86/22 Informacja obejmująca imię i nazwisko, zakres obowiązków oraz funkcję pracownika urzędu miasta, który zamieścił na oficjalnym profilu miasta w mediach społecznościowych wpis oraz role pełnione na oficjalnym profilu miasta, należy do kategorii informacji publicznej.
Czy notatki służbowe policji są informacją publiczną?
Tak, są, zatem można o nie złożyć wniosek.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 2 grudnia 2022 r., II SAB/Kr 209/22
Notatki zawarte w notatnikach są sporządzane przez uprawnionych funkcjonariuszy i mają odzwierciedlać przebieg czynności podejmowanych przez nich w ramach realizacji zadań służbowych. Dotyczą zatem sfery faktów, są wytwarzane w ramach działalności organu władzy publicznej i zawierają informację o sposobie realizowania przez ten organ nałożonych nań zadań publicznych. Stanowią zatem informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 listopada 2022 r., III OSK 4515/21 Notatki urzędowe funkcjonariuszy Policji niezależnie od tego, czy zostały sporządzone odręcznie, czy też w formie wydruku elektronicznego czy maszynopisu, protokoły z przesłuchań świadków oraz wszelkie pisma urzędowe wychodzące z organu Policji i wpływające do niego w związku z prowadzoną sprawą o wykroczenie posiadają walor informacji publicznej, dotyczą bowiem sfery faktów, zostały wytworzone w ramach sfery działalności organu administracji publicznej, zawierają informację o sposobie prowadzenia sprawy
Dotyczy to również notatek strażników więziennych.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 6 października 2022 r., III SAB/Gd 89/22 Notatka służbowa sporządzona przez funkcjonariusza służby więziennej w ramach wykonywania przez niego czynności służbowych i związana z wykonywaniem zadań powierzonych tej służbie, stanowi informację o charakterze publicznym, mogącą co do zasady podlegać udostępnieniu.
Czy stowarzyszenie może być adresatem wniosku o dostęp do informacji publicznej?
Tak, w zakresie w jakim a.) wykonuje zadania zlecone przez podmioty publicznej, np. w formie dotacji z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego b.) jest organizacją pożytku publicznego i w tym zakresie wykonuje zadania publiczne.
Stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego będzie jednak podmiotem zobowiązanym zawsze.
Czytaj też: Kiedy trzeba przeprowadzać konsultacje społeczne i jak powinny wyglądać?
Czy można zanonimizować zarobki członków spółki komunalnej?
Nie, te zarobki powinny być jawne. Członkowie ci nie są osobami pełniącymi funkcję publiczną w rozumieniu kodeksu karnego, ale ustawa o dostępie do informacji publicznej przyjmuje szersze pojecie.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2022 r., IV SAB/Wr 621/22 Do członków zarządu spółki nie odnosi się ograniczenie wynikające ze zdania pierwszego art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, a żądanie informacji o wysokości wynagrodzenia członków zarządu spółki przy przyjęciu szerokiego rozumienia pojęcia osoby pełniącej funkcję publiczną jest zasadne.
Wyrok dotyczył spółki Port Lotniczy Wrocław z udziałem Gminy Wrocław 49,25% , zaś Województwa Dolnośląskiego 31,01%. Dotyczy to jednak wszystkich spółek, w których udział Skarbu Państwa lub samorządów jest większy niż 50%.
Czy odpowiedź na wniosek musi być podpisana?
Nie oraz nie wymaga to żadnego szczególnego pełnomocnictwa w imieniu organu lub osoby prawnej, choć oczywiście powinno być zgodne z wewnętrznym podziałem czynności, natomiast nie ma to znaczenia dla wnioskodawcy.
Odpowiedź musi jednak zawierać imię i nazwisko osoby udostępniającej informację oraz osoby, która wytworzyła informację (mogą to być dwie osoby np. dyrektor wydziału i pracownik wydziału) oraz datę udostępnienia.
Nie musi być podpisany zresztą również wniosek. Za to podpisana musi być decyzja administracyjna, a także wniosek, gdy postępowanie zmierza do jej wydania.
Czytaj też: Informacja publiczna. Co zrobić, gdy nie otrzymujemy odpowiedzi na wniosek?
Czy informacje o wykształceniu stanowią informację publiczną?
Tak, gdy chodzi o osoby pełniące funkcje publiczne. Dotyczy to również danych o doświadczeniu zawodowym czy kompetencjach, tj. wszystkich danych, które mają wpływ na działalność danej osoby, pełniącej funkcję publiczną.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 7 października 2021 r., Niewątpliwie policjant należy do kategorii osób pełniących funkcje publiczne i co do zasady informacje dotyczące podejmowanych przez niego w ramach obowiązków służbowych działań – mieszczących się w ustawowych kompetencjach Policji – są informacją publiczną. Konsekwencją natomiast takiego rozumienia funkcjonariusza publicznego oraz wykonywanych zadań publicznych, a także związku żądanej informacji o osobie pełniącej funkcję publiczną z pełnieniem tej funkcji jest uznanie, że informacje na temat posiadanego wykształcenia i doświadczenia zawodowego, przebiegu kariery zawodowej oraz stanu zdrowia, dające obraz kompetencji (kwalifikacji i predyspozycji) do pracy na określonym stanowisku, stanowią informację publiczną.
Informacja Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej. Treść dostępna na licencji CC-BY-NC-SA 4.0.
Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
