Mniejsze formalności dla NGO. Postulaty Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej
Fot. Organizacje pozarządowe we Wrocławiu / Hipermiasto / CC-BY-NC-SA 4.0.
W ramach działu prawnego czasopisma Hipermiasto, prowadzonego przez Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej w ramach Mikrograntu (Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny) opisujemy działania, które podjęło Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej na rzecz mniejszych formalności.
Działania zostały podjęte wskutek badania barier prawnych dla NGO w ramach Mikrograntu.
Czytaj też: Co można w trakcie ciszy wyborczej i ciszy referendalnej? Doradzamy
Rejestracja umów o dzieło
Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej zwróciło się 20 lutego 2024 r. do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ws. wyłączenia organizacji pozarządowych nieprowadzących działalności gospodarczej obowiązku zgłaszania umów o dzieło Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, określonego w art. 36 ust. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Obowiązek rejestracji jest dość sporym utrudnieniem zwłaszcza dla niewielkich organizacji pozarządowych oraz wiąże się z generowaniem kosztów. Wiele z osób działających w lokalnych stowarzyszeniach nie ma kompetencji cyfrowych niezbędnych do rejestracji w PUE ZUS, a organizacje często nie mają też osób na etatach administracyjnych, gdyż ich na to nie stać z uwagi na fakt prowadzenia działalności społecznej, a nie gospodarczej. Zawierają tymczasem dość powszechnie umowy o dzieło np. na stworzenie pism, tekstów, plakatów, grafik czy fotografii.
Naszym zdaniem, w tym przypadku wyważenie obciążeń dla podmiotów oraz korzyści dla administracji publicznej jest na korzyść rezygnacji z tego obowiązku. Wyłączenie nie powinno rzecz jasna dotyczyć organizacji pozarządowych, prowadzących działalność gospodarczą.
Już w 2021 r. Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej zwracała uwagę, że “Konieczność ich zgłaszania stanowi dodatkowe utrudnienie biurokratyczne, które może skutkować chociażby większymi kosztami ponoszonymi na obsługę prawną czy księgową danej organizacji.”.
Dnia 21 marca 2024 r. nadal oczekujemy na odpowiedź.
Czytaj też: Kiedy trzeba przeprowadzać konsultacje społeczne i jak powinny wyglądać?
Petycja ws. zwolnienia z podatku dochodowego
Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej zwróciło się z petycją do Senatu ws. zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w celu wprowadzenia zwolnienia dla dochodów organizacji pozarządowych.
Proponowany przepis brzmi:
Art. 1. W ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 17 pkt 39 otrzymuje brzmienie: „39) dochody organizacji pozarządowych, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, związków zawodowych, społeczno-zawodowych organizacji rolników, izb rolniczych, izb gospodarczych, organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, spółdzielczych związków rewizyjnych, organizacji pracodawców, partii politycznych, europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych, działających na podstawie odrębnych przepisów – w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej;”.Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.
Obecnie w praktyce organizacje samorządowe korzystają ze zwolnień w zakresie składek członkowskich (art. 17 pkt 40) oraz dotacji z budżetu państwa i samorządów (art. 47-48) lub organizacji międzynarodowych, takich jak Unia Europejska (pkt 23).
Pozostałe dochody są objęte najczęściej zwolnieniem, o którym mowa w art. 17 pkt 4: “dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele”.
Znajdujący się tam katalog był tworzony dawno temu i nie przystaje do katalogu działalności pożytku publicznego, o którym mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wyrażana jest też wątpliwość, na jaki zakres zwolnienia mogą liczyć np. organizacje działające w obszarze praw człowieka bądź aktywizacji obywatelskiej. Mogą bowiem prowadzić działalność edukacyjną w tym zakresie, którą trudno rozgraniczyć od działalności rzeczniczej.
Utrudnieniem dla księgowości organizacji jest również niejednolita definicja kosztów uzyskania przychodów, która jest przystosowana do potrzeb przedsiębiorców, a nie organizacji pozarządowych.
Do tego należy zauważyć, że m.in. organizacje pożytku publicznego, izby rolnicze, organizacje pracodawców, związki zawodowe korzystają z dalej idącego zwolnienia, bez obaw o interpretację art. 17 pkt 4.
W praktyce zmiana nie spowoduje żadnych skutków dla budżetu państwa, gdyż i tak organizacje pozarządowe korzystają z poszczególnych zwolnień w praktycznie całości swoich dochodów. Uprości jednak sytuację, zmniejszy potencjalne spory i uspójni system podatkowy oraz uprości sytuację prawną organizacji pozarządowych oraz zmniejszy obciążenie biurokratyczne.
Podobny projekt został zaproponowany w ubiegłej kadencji Sejmu (EW-020-1203/23), ale nie otrzymał numeru druku.
5 marca 2024 r. petycja została skierowana do rozpatrzenia przez Komisję Petycji
Czytaj też: Doręczenia elektroniczne. Kiedy wejdą, na czym polegają, co z NGO?
Uproszczenie uproszczonej ewidencji
Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej wystapiło też o zmianę rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 października 2018 r. w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez niektóre organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Postulowało sporządzanie zestawienia przepływów finansowych raz w roku. Comiesięczne sporządzanie zestawienia przepływów finansowych jest uciążliwe dla organizacji pozarządowych, przez konieczność skomplikowanych wyliczeń. Proponujemy, by było sporządzane wyłącznie raz do roku. Wypełnienia zestawienia jest niezbędne dla celów podatku dochodowego od osób prawnych, który jest rozliczany co do zasady corocznie (NGO w praktyce z uwagi na zwolnienia nie płacą zaliczek miesięcznych).
Należałoby dodać osobną rubrykę z uwzględnieniem art. 17 ust. 1 pkt 48 który obejmuje agencje wykonawcze, w szczególności Narodowy Instytut Wolności, z którego pochodzą dochody licznych organizacji
Postulatem było też umożliwienie wydruku uproszczonej ewidencji. Niestety, nie istnieją poza wyjątkami powszechnie stosowane elektroniczne rozwiązania informatyczne spełniające wymagania rozporządzenia, w szczególności nie spełniają ich arkusze kalkulacyjne. Zmusza to organizacje do wypełniania w formie ręcznej.
SNEP proponowało, by ewidencja mogła być prowadzona w postaci wydruków komputerowych, o ile co miesiąc byłyby podpisywane przez kierownika jednostki wraz z podaniem daty wydruku. Proponujemy termin wydruku następujący do 20. dnia następującego po danym miesiącu.
Istotne jest też umożliwienie elektronizacji dowodów księgowych. W zakresie uproszczonej ewidencji co do zasady nie stosuje się przepisów ustawy o rachunkowości, zatem niemożliwe jest przechowywanie dowodów księgowych w formie wyłącznie cyfrowej. Proponujemy zatem przejęcie przez przepisy rozporządzenia art. 73 ust. 3 ustawy o rachunkowości, z odpowiednimi zmianami.
Treść przepisu mogłaby brzmieć na przykład:
Treść dowodów księgowych może być przeniesiona na informatyczne nośniki danych pozwalające zachować w trwałej i niezmienionej postaci zawartość dowodów. Warunkiem stosowania tej metody przechowywania danych jest posiadanie urządzeń pozwalających na odtworzenie dowodów w postaci wydruk, o ile inne przepisy nie stanowią inaczej. Wydruk jest dowodem równoważnym z dowodem księgowym, z którego treść została przeniesiona na informatyczny nośnik danych.
Dnia 21 marca 2024 r. nadal oczekujemy na odpowiedź.
Czytaj też: Mandaty i wykroczenia. Czym są, jak się odwoływać? Poradnik Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej
Nierejestrowana działalność dla NGO
8 lutego Ministerstwo Rozwoju i Technologii otrzymało wniosek Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej o zmianę ustawy – Prawo przedsiębiorców i umożliwienie działalności nierejestrowanej.
Organizacje pozarządowe w każdym wypadku, gdy osiągają dochody z działalności, muszą rejestrować się w rejestrze przedsiębiorców, nawet gdy przeznaczają ja na działania statutowe. Mogą korzystać z formy działalności odpłatnej, ale to utrudnia pozyskiwanie funduszy za pomocą takich jak np. sponsoring wydarzeń czy sprzedaż publikacji lub gadżetów. Działalność odpłatna zakłada bowiem równowagę przychodów i kosztów.
W przypadku sponsoringu bowiem pojawia się (wyłącznie formalnie) zysk, który wymusza wpis do rejestru przedsiębiorców nawet w przypadku małych kwot i nawet jeśli 100% dochodu jest przeznaczona na działalność pożytku publicznego (np. kulturalną, sportową, naukową, edukacyjną).
Czytaj też: Informacja publiczna. Co zrobić, gdy nie otrzymujemy odpowiedzi na wniosek?
Warto zatem przewidzieć możliwość działalności nierejestrowanej również dla organizacji pozarządowych. Warunkiem powinno być przeznaczanie dochodu wyłącznie na działalność pożytku publicznego. Wszystkie przychody powinny być też ewidencjonowane w księgach rachunkowych lub uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów w odpowiednich rubrykach.
Warto dodać, że koła gospodyń wiejskich mają taką możliwość w określonym zakresie (art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo przedsiębiorców w związku z art. 24 ust. 1 ustawy o kołach gospodyń wiejskich) – w zakresie sprzedaży wyrobów sztuki ludowej, w tym rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego, żywności regionalnej oraz biletów wstępu na występy artystyczne koła. Inne organizacje pozarządowe nie powinny być w gorszej sytuacji prawnej niż te koła.
Nie ma zdaniem SNEP sensu ograniczanie przedmiotowe w przypadku organizacji o różnym zakresie działalności, bo trudno wymienić je tak precyzyjnie jak w przypadku kół. Istotne będzie to, by nie przekraczać kwoty wskazującej, analogicznej do działalności nierejestrowanej osób fizycznych.
Jak podkreślali, zmiana będzie z korzyścią dla działalności społecznej i pozyskiwania funduszy na działalność pożyteczną społecznie i spowoduje też ułatwienie dla przedsiębiorców. Przedsiębiorcy będą mogli łatwiej reklamować swoje usługi przez sponsorowanie pożytecznych społecznie wydarzeń, jak organizowane przez organizacje pozarządowe, mecze sportowe, koncerty czy festiwale, co obecnie jest niemożliwe. Będzie to zatem korzystne dla budowania strategii CSR zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw.
Odnośny przepis mógłby brzmieć:
- Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez organizację pozarządową, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207).
- Dochody z tej działalności są przeznaczane wyłącznie na działalność pożytku publicznego.
- Przychody są wykazywane w księgach rachunkowych lub uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów.
- Art. 5 ust. 2, 3, 4 i 6 stosuje się odpowiednio, przy czym określonych w tych przepisach wpis następuje do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.
W przypadku zwiększenia procentu dla działalności nierejestrowanej osób fizycznych albo przejścia obliczania przychodu na rozliczenie roczne, takie zasady powinny być rozszerzone również o organizacje pozarządowe.
Czytaj też: Organy w fundacji. Jak poradzić sobie z prawnymi zawiłościami?
Ministerstwo: działalność nierejestrowa nie dla NGO
Na wniosek odpowiedział Departament Doskonalenia Regulacji Gospodarczych.
– Zaproponowane we wniosku rozwiązanie nie jest zgodne z ogólnym celem ustawodawcy i roli jaką ma pełnić tzw. działalność nierejestrowa. Możliwość zarobkowania za pomocą działalności nierejestrowej zgodnie z zamiarem racjonalnego ustawodawcy skierowana została wyłącznie do osób fizycznych, bowiem ich działalność ma z założenia mieć charakter okazjonalny (np. korepetycje, makijaż, wypiekanie ciast). Działalność nierejestrowa nie jest działalnością gospodarczą, nie jest wykonywana w określonym celu gospodarczym, ma charakter wyjątkowy, okazjonalny i powodujący legalizację tych działań. W przypadku zaś działań prowadzonych przez organizacje pozarządowe albo inne zorganizowane instytucje, trudno mówić o okazjonalności, bowiem organizacje te czy instytucje zostały powołane w konkretnym celu. Ponadto, warto też zaznaczyć, że umożliwienie organizacjom pozarządowym podejmowania działań w formie działalności nierejestrowej mogłoby spowodować, że kolejne zorganizowane podmioty wnosiłyby o dołączenie ich do tego grona. W związku z powyższym uprzejmie informuję, że na ten moment nie widzimy możliwości dołączenia organizacji pozarządowych do katalogu osób mogących się trudnić tzw. działalnością nierejestrową – odpisał Andrzej Guzowski, Zastępca Dyrektora
Departamentu.
Skoro nie ma takiej woli po stronie ministerstwa, to właściwym rozwiązaniem będzie zatem zmiana definicji działalności odpłatnej w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która również nie stanowi działalności gospodarczej. Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej będzie podejmować działania w tej sprawie.
Czytaj też: Badanie barier prawnych dla organizacji pozarządowych
Informacja Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej. Treść dostępna na licencji CC-BY-NC-SA 4.0.
Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
