Pytania o członkostwo w stowarzyszeniach. Co z zaskarżaniem uchwał?
Fot. tytułowe – Stowarzyszenie „Miłość nie wyklucza” / Tomasz Molina / CC-BY-SA 4.0
Czy stowarzyszenie zwykłe może być członkiem stowarzyszenia?
Stoimy na stanowisku, że oczywiście może być członkiem wspierającym. Do jednostek organizacyjnych, którym ustawa przyznaje zdolność prawna, stosuje się przepisy dotyczące osób prawnych. A te mogą być członkami stowarzyszeń. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach nie przewiduje też takiego wyłączenia (inaczej niż dla członkostwa w samych stowarzyszeniach zwykłych.
To samo dotyczy m.in. spółek jawnych i wspólnot mieszkaniowych.
Czy osoba prawna może głosować na walnym zebraniu człoków?
Tak, jeśli statut przewiduje prawo głosu dla członków wspierających. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach nie definiuje członkostwa wspierającego i nie jest wykluczone przyznanie prawa głosu.
Osoba prawna powinna być reprezentowana zgodnie z zasadami reprezentacji albo przez pełnomocnika.
Czytaj też: Co wlicza się do czasu pracy? Przebranie, dyżury, podróże…
Czy wszyscy członkowie muszą mieć równe prawa i obowiązki?
Tak, ale tylko w danej kategorii członków. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach sama przewiduje kategorię członków wspierających, powszechnie dopuszczalne jest tworzenie różnych kategorii członków (honorowych, sympatyków, kandydatów, itd.).
Czy osoba prawna może być członkiem honorowym stowarzyszenia?
Nie, jeśli jest to kategoria członków określona przez statut. Można jednak tytuł honorowy członka honorowego, którym obdarzane są osoby posiadające status członka zwyczajnego lub wspierającego.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy z dnia 21 listopada 2017 r. XXIII Ga 1676/17 “W ocenie Sądu Okręgowego, co do zasady brak jest podstaw do przyjęcia, że członek honorowy jest jedynie tytułem, tym bardziej, że nie wynika to wprost z przedłożonego do akt sprawy statutu.” “Należy podkreślić, iż zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy- Prawo o stowarzyszeniach istota prawa zrzeszania się dotyczy obywateli w celu realizacji określonego celu, dlatego też zgodnie z art. 10 ust. 3 ww. ustawy osoba prawna może być jedynie członkiem wspierającym, a więc nie może uzyskać innej kategorii członkostwa- w tym także członkostwa honorowego.”
Czy członek może zaskarżyć uchwałę stowarzyszenia?
Dotyczy to uchwał o pozbawieniu członkostwa.
Zgodnie z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego każdy, kto ma interes prawny, ma prawo żądać istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Członkostwo było też traktowane jako dobro osobiste.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2005 r. III CZP 75/04 Roszczenie członka stowarzyszenia o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykreśleniem ze stowarzyszenia podlega rozpoznaniu na drodze sądowej.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 r. I CSK 535/08 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), nie przewiduje wprost uprawnienia członka stowarzyszenia do zaskarżenia uchwały walnego zebrania członków. Nie oznacza to jednak, że członkowi stowarzyszenia nie przysługuje żadna ochrona, gdy uchwała godzi w jego interesy a zwłaszcza, gdy rozstrzyga o jego członkostwie. Dopuszczalna jest droga sądowa dla rozpoznania roszczenia członka stowarzyszenia o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykreśleniem ze stowarzyszenia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z dnia 30 kwietnia 2015 r., I ACa 214/15 Bezsprzecznie każdy członek stowarzyszenia ma interes prawny w zaskarżeniu uchwały, jeżeli uchwała ta wywołuje skutki w sferze jego praw członkowskich. Koniecznym jest jednak wykazanie, że zaskarżone uchwały organów stowarzyszenia rodzą konkretne i niekorzystne skutki w sferze praw powoda jako członka tej organizacji, bądź przynajmniej potencjalnie stwarzają realne zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów
Nie ma jednak ogólnego prawa do zaskarżania uchwał sprzecznych z prawem lub statutem. Takie uprawnienie ma organ nadzoru (starosta lub wojewoda).
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2015 r. III CZP 27/15 Artykuł 189 k.p.c. nie może być podstawą żądania przez członka stowarzyszenia ustalenia nieistnienia uchwały organu stowarzyszenia niedotyczącej jego stosunku członkostwa.
Czytaj też: Informacja publiczna. Co zrobić, gdy nie otrzymujemy odpowiedzi na wniosek?
Czy można zastrzec termin wystąpienia ze stowarzyszenia?
Nie, gdyż jest to ograniczenie prawa do dobrowolnego wystąpienia ze stowarzyszenia. Każdy ma prawo wystąpić w dowolnym momencie. Inaczej jest np. w prawie niemieckim, ale tak wyraźnie pozwala na to przepis.
Nie można także ustanawiać jakichkolwiek warunków, w tym np. zgody jakiegokolwiek organu czy opłaty zaległych składek itd.
Czy zapłata składek członkowskich jest obowiązkiem?
Tak, i powstaje tu roszczenie cywilnoprawne, które podlega egzekucji sądowej.
Czytaj też: Badanie barier prawnych dla organizacji pozarządowych
Czy można zatrudniać członków stowarzyszenia w stowarzyszeniu?
Co do zasady rzecz jasna tak, przy czym zatrudnianie członków zarządu musi być dopuszczone przez statut stowarzyszenia.
Wątpliwość powstaje tylko przy zatrudnianiu członków organu kontroli wewnętrznej w organizacji pożytku publicznego, bo nie mogą być w stosunku podległości. Taki stosunek występuje w przypadku umowy o pracę, choć już nie umowy zlecenia czy umowy o dzieło.
Czytaj też: Czym są zgromadzenia i jak je zgłosić? Organizacja demonstracji, manifestacji, pikiet
Czy obcokrajowcy mogą być członkami stowarzyszeń?
Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania w Polsce do każdego, a niezamieszkali – do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość. Takie rozwiązanie budzi zresztą wątpliwość co do zgodności z prawem Unii Europejskiej.
Czy stowarzyszenie musi przyjąć członka?
Nie, stowarzyszenie może przyjąć dowolne zasady. Istotne jest, że musi się ich trzymać.
Jeśli jednak statut przewiduje przystąpienie przez oświadczenie woli, wtedy należy uznać, że zgoda została wyrażona w samym statucie.
Czy tylko sąd koleżeński może wykluczyć członka?
Taki organ w ogóle nie musi istnieć w stowarzyszeniu. Statut może przewidzieć tutaj kompetencję zarządu, organu kontroli wewnętrznej, innego organu, a także walnego zebrania członków, które jest domyślnie właściwe dla wszystkich spraw.
Czy urzędnik może być członkiem stowarzyszeń?
Przepisy nie przewidują tu żadnych ograniczeń, zarówno gdy chodzi o urzędników służby cywilnej, jak i pracowników samorządowych. Nie ma też obowiązku informowania pracodawcy o członkostwie.
Czytaj też: Kim są ławnicy w sądach? Kiedy orzekają i jakie mają prawa?
Czy żołnierz może być członkiem stowarzyszeń?
Żołnierzowi zawodowemu i innym nie wolno być członkiem stowarzyszenia o charakterze politycznym.
Żołnierz zawodowy pisemnie informuje dowódcę jednostki wojskowej o swojej przynależności do stowarzyszenia. Przynależność żołnierza zawodowego do stowarzyszenia zagranicznego lub międzynarodowego wymaga zezwolenia Ministra Obrony Narodowej.
Żołnierze niebędący żołnierzami zawodowymi mogą wstępować do stowarzyszeń i innych organizacji działających poza wojskiem oraz brać udział w działalności stowarzyszeń i innych organizacji, do których należeli w chwili powołania do służby, po pisemnym poinformowaniu dowódcy jednostki wojskowej, w której pełnią służbę.
Czy policjant może być członkiem stowarzyszeń?
Co do zasady tak. Policjant jest obowiązany jednak poinformować przełożonego o przynależności do stowarzyszeń krajowych, działających poza służbą. Przynależność do stowarzyszeń zagranicznych albo międzynarodowych wymaga zezwolenia Komendanta Głównego Policji.
Policjanta można do tego zwolnić ze służby w przypadku objęcia funkcji z wyboru w stowarzyszeniach. Dotyczy to m.in. zarządów, organów kontroli wewnętrznej czy sądów koleżeńskich.
Czy sędzia może być członkiem stowarzyszenia?
Tak, dowolnego.
Zgodnie z art. 88a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych “Sędzia jest obowiązany do złożenia pisemnego oświadczenia o członkostwie w zrzeszeniu, w tym w stowarzyszeniu – ze wskazaniem nazwy i siedziby zrzeszenia, pełnionych funkcji oraz okresu członkostwa”
Trybunał Sprawiedliwości UE Unii Europejskiej orzekł jednak o sprzeczności tego przepisu z prawem UE.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wielka izba) z dnia 5 czerwca 2023 r., C‑204/21 Przyjmując i utrzymując w mocy art. 88a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu nadanym wspomnianą wcześniej ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r., art. 45 § 3 ustawy o Sądzie Najwyższym, w brzmieniu nadanym wspomnianą wcześniej ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r. i art. 8 § 2 ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, w brzmieniu nadanym tą samą ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r., Rzeczpospolita Polska uchybiła prawu do poszanowania życia prywatnego i prawu do ochrony danych osobowych zagwarantowanym w art. 7 i art. 8 ust. 1 karty praw podstawowych oraz w art. 6 ust. 1 akapit pierwszy lit. c) i e), art. 6 ust. 3 i art. 9 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych).
Czytaj też: Badanie barier prawnych dla organizacji pozarządowych
Informacja Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej. Treść dostępna na licencji CC-BY-NC-SA 4.0.
Zastrzeżenie: Stan prawny na dzień 18 marca 2024 r. Artykuł przedstawia stan prawny według najlepszej dostępnej wiedzy, jednakże nie zastąpi porady prawnej, dopasowanej do konkretnych rozwiązań.
Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
