Masz sprawę związaną ze środowiskiem, prawem czy zdrowiem? Złóż petycję do Parlamentu Europejskiego!

Projekt „Prawo do petycji – prawo do transportu publicznego!” Grant realizowany ze środków Unii Europejskiej w ramach projektu SPLOT WARTOŚCI. Wpis powstał we współpracy ze Stowarzyszeniem Nowoczesnej Edukacji Prawnej. 

Złóż petycję!

Prawo do składania petycji  jest „najstarszym instrumentem bezpośredniego uczestnictwa obywatelskiego na szczeblu unijnym oraz najprostszym i najbardziej bezpośrednim sposobem, w jaki obywatel może skontaktować się z instytucjami Unii”.

Karta Praw Podstawowych podkreśla w artykule 44 Prawo petycji, że „Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego„.

Niestety, instrument jest nadal zbyt rzadko stosowany. Według danych statystycznych (ostatnich dostępnych) Parlament Europejski otrzymał w 2022 r. 1217 petycji, co stanowi spadek o 12,6 % względem 1392 petycji złożonych w 2021 r. i o 22,6 % względem 1573 petycji zarejestrowanych w 2020 r. Polska odpowiadała za 71 petycji (5,9 proc.).

Tematyka petycji może obejmować wszelkie sprawy związane z Unią Europejską – to np. zdrowie, środowisko, transport, dyskryminacja, prawa osób niepełnosprawnych, prawa kobiet, gospodarka, sprawy socjalne.

Czytaj też: Bezpłatne poradnictwo dla NGO. Warto skorzystać z doradztwa prawnego

Czym są petycje?

Artykuł 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewiduje, że „Wszyscy obywatele Unii, jak również wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, mają prawo kierowania, indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą ich bezpośrednio.”

Prawo do złożenia petycji, zagwarantowane traktatem, przysługuje także przedsiębiorstwom, organizacjom i stowarzyszeniom, które posiadają siedzibę na terenie Unii Europejskiej. Dotyczy to również ułomnych osób prawnych, np. stowarzyszeń zwykłych.

Petycja może mieć formę skargi lub wniosku i może dotyczyć spraw leżących w interesie publicznym lub prywatnym. Tym sposobem odpowiada polskiej petycji, skardze i wnioskowi jednocześnie.

Jak wskazuje Monika Boniecka, „petycja może być wnioskiem, skargą lub komentarzem do stosowania wspólnotowego prawa. Składający petycję może też wnioskować, aby Parlament ustosunkował się do danej, określonej we wniosku sprawy”.

Sam Parlament podkreśla, że „prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego jest jednym z podstawowych praw obywateli Unii; mając na uwadze, że prawo do składania petycji zapewnia obywatelom Unii i osobom mającym miejsce zamieszkania w Unii otwarty, demokratyczny i przejrzysty mechanizm pozwalający na bezpośrednie zwracanie się do swoich wybranych przedstawicieli, a tym samym jest niezbędny do tego, aby umożliwić obywatelom aktywne i skuteczne uczestnictwo w życiu Unii”.

Czytaj też: Smog w sądzie. Czy można pozwać miasto lub państwo za zanieczyszczenie powietrza?

Składanie petycji do europarlamentu

Najłatwiej można złożyć pismo przez specjalny internetowy Portal Petycji. Wymaga najpierw rejestracji za pomocą adresu mailowego.

Potem formularz w ośmiu krokach pyta, czy nie będzie właściwa inna forma interakcji (o tym niżej). Sam formularz ma limit, ale dość wysoki (32 tys. znaków). Możliwe jest jedynie wprowadzenie tekstu. Do petycji można dołączyć załączniki, w tym kopie wszelkich wybranych przez składającego petycję dokumentów potwierdzających.

Aż 79 % petycji otrzymanych w 2022 r. złożono za pośrednictwem internetowego portalu petycji.

Nadal możliwe jest składanie petycji pocztą, w formie papierowej. Petycja ta powinna zawierać imię i nazwisko składającego petycję, obywatelstwo i adres stałego miejsca zamieszkania (w przypadku petycji grupowej, przynajmniej pierwszego sygnatariusza);

Petycje można złożyć w dowolnym języku Unii Europejskiej, w tym języku polskim.

Rozpatrywanie petycji

Jak wskazuje Parlament, instytucja ta „stosuje najbardziej otwartą i przejrzystą procedurę składania i rozpatrywania petycji w Europie, umożliwiającą składającym petycje pełne uczestnictwo w jego działaniach”.

Komisje rozpatruje specjalna Komisja Petycji, która zbiera się co do zasady raz w miesiącu.

Wiele petycji jest przedmiotem debat na posiedzeniach komisji, w których składający petycje mogą wziąć udział. Jednak „ze względu na różnorodny charakter petycji i ich dużą liczbę”, nie wszystkie petycje są omawiane w komisji.

W każdym przypadku składający petycję uzyskują informacje o poszczególnych etapach procesu rozpatrywania petycji i otrzymują od przewodniczącego pismo zawiadamiające o wyniku tego procesu.

Jeżeli wpłynęło kilka petycji w podobnej sprawie, można je rozpatrywać wspólnie. Niektóre petycje są uznawane za niedopuszczalne „ze względu na brak informacji lub brak zrozumienia przez obywateli zakresu kompetencji Unii Europejskiej”. Dopuszczalność petycji można stwierdzić na wniosek co najmniej jednej trzeciej członków komisji. Decyzja o niedopuszczalności wraz z uzasadnieniem doręczana jest składającemu petycję.

Komisja ma też specjalne instrumenty rozpatrywania petycji. W 2022 r. Komisja Petycji zorganizowała sześć wysłuchań publicznych – m.in. w tematach „Unijny prokurator ds. przestępstw przeciwko środowisku – wspólny zestaw narzędzi zwalczania przestępstw przeciwko środowisku”, „Społeczny i środowiskowy wpływ energii ze źródeł odnawialnych w Europie” oraz „Wyzwania dla zdrowia psychicznego nowego pokolenia w UE”.

W 2022 r. Komisja Petycji zorganizowała siedem wizyt informacyjnych, m.in. w lagunie Mar Menor (Murcja) w Hiszpanii w związku kilkoma petycjami, w których poruszono kwestię degradacji naturalnego obszaru laguny Mar Menor, we Francji (w regionie Hauts-de-France), aby zbadać kwestie dotyczące bezpiecznych i chronionych parkingów w UE, a takze w Polsce, która dotyczyła domniemanych naruszeń unijnego prawa ochrony środowiska w Puszczy Białowieskiej.

Czytaj też: Odpowiadamy na problemy prawne w działalności stowarzyszeń

Co może zdecydować Komisja Petycji?

Komisja może rozpatrzyć w kilka sposobów, które zwiększają widoczność problemu.

Komisja Petycji może m.in. postanowić o złożeniu Parlamentowi zwięzłego projektu rezolucji. Komisja Petycji może zwrócić się do przewodniczącego o przekazanie swojej opinii lub zalecenia Komisji Europejskiej, Radzie lub organom państwa członkowskiego w celu podjęcia przez nich działań lub udzielenia odpowiedzi

Komisja może zwrócić się do Komisji o udzielenie jej pomocy, zwłaszcza poprzez przedstawienie szczegółowych informacji dotyczących stosowania lub poszanowania prawa Unii, a także poprzez przekazanie wszelkich informacji i dokumentów związanych z przedmiotem petycji. Przedstawiciele Komisji Europejskiej są zapraszani do udziału w posiedzeniach komisji.

Składającego petycję powiadamia się o wszystkich decyzjach podjętych przez Komisję Petycji wraz z ich uzasadnieniem.

Co jeśli nie petycja?

Parlament Europejski sugeruje również inne rozwiązania, właściwe w poszczególnych przypadkach.

Dla przykładu SOLVIT to system, w ramach którego urzędy administracji państwowej w krajach UE oraz w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii pomagają w rozwiązywaniu problemów wynikających z błędnego stosowania przepisów unijnych. SOLVIT może pomóc, gdy urząd państwowy w innym kraju UE nie przestrzega praw przysługujących osobom lub firmom na mocy przepisów UE, a sprawa nie trafiła jeszcze do sądu.

SOLVIT działa w takich sprawach jak uznawanie kwalifikacji zawodowych, wizy i prawo pobytu, handel i usługi (przedsiębiorstwa), pojazdy i prawo jazdy, świadczenia rodzinne, uprawnienia emerytalne. Nie dotyczy jednak sporu między przedsiębiorstwami albo jeśli sprawa dotyczy praw konsumentów.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich zajmuje się zaś sprawami niesprawiedliwego traktowania przez organy UE, problemów z przetargami/zamówieniami unijnymi, opóźnień w płatnościach z funduszy UE, odmowy dostępu do dokumentów, opóźnień w kontaktach z organami UE lub nieujawnionego lub niewłaściwego lobbyingu.

Uważamy, że niewłaściwe rozpatrzenie petycji również może być przedmiotem skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Czytaj też: Koła gospodyń wiejskich. Potrzebne organizacje, problematyczna forma prawna

Obrazek tytułowy: European Flag in the EP in Strasbourg / Philippe BUISSIN Copyright: © European Union 2024 – Source : EP